Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Dzisiaj matura z biologii. Na naszym portalu zaraz po skończeniu egzaminu znajdziecie arkusze z testami, pytania i odpowiedzi z egzaminu na poziomie podstawowym i rozszerzonym.
Zobacz pytania i odpowiedzi z matury 2011 z biologii
Zakończyła się matura z biologii - poziom podstawowy. Egzamin pisało około 82 tys. uczniów z całej Polski. Z pierwszych komentarzy wynika, że nie był łatwy.
- Jestem zawiedziona, bo cały czas, jaki poświeciłam nauce poszedł na marne. Tak samo napisałabym bez nauki.. Był trudny - napisała na naszym forum "maturzystka".
- To była totalna porażka. Pisałem podstawę, w życiu bym nie wpadł ze takie pytania będą - dodaje "blee".
Matura 2010 – biologia, POZIOM PODSTAWOWY
Matura 2010 – biologia, POZIOM ROZSZERZONY
Pytania i SUGEROWANE ODPOWIEDZI z matury z biologii 2010 poziom podstawowy
Zadanie 1. (2 pkt)
Zdolność do używania narzędzi spotyka się czasem w świecie zwierząt. Niektóre zwierzęta
potrafią znaleziony w otoczeniu przedmiot przystosować do swoich potrzeb (...)
Podaj dwie cechy budowy, które umożliwiły hominidom tworzenie coraz lepszych
narzędzi. Uzasadnij przydatność każdej z tych cech.
1. przeciwstawny kciuk - umożliwiający sprawniejsze posługiwanie się.
2. rozwinięty mózg - umożliwia lepsze rozumienie i analizowanie rzeczywistości.
Zadanie 2. (2 pkt)
a) Wybierz spośród podanych poniżej grup związków organicznych tę grupę, do której
należy kolagen.
C. białka
b) Podaj właściwość, jaką kolagen nadaje tkance chrzęstnej.
Kolagen ma wysoką odporność na rozciąganie. Jest odpowiedzialny za elastyczność
Zadanie 3. (1 pkt)
Spośród kości czaszki widocznych na rysunku tylko jedna zachowuje odrębność i ruchomość.
To żuchwa, która odpowiada za chwytanie, przycinanie i miażdżenie pokarmu.
Zadanie 4. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono obraz krwi w organizmie biorcy po transfuzji. Widoczne są
erytrocyty dawcy zaglutynowane przez aglutyniny biorcy. Dawca ma grupę krwi B.
a) Jaką grupę krwi może mieć biorca? Wybierz dwie poprawne odpowiedzi spośród
zaproponowanych poniżej.
A. grupa krwi A. D. grupa krwi 0
b) Uzasadnij swój wybór. Miała tu miejsce reakcja aglutynacji
Zadanie 5. (2 pkt)
Małopłytkowość to choroba, w której pod wpływem ucisku, nawet bez wcześniejszego urazu,
pojawiają się wybroczyny (siniaki) w skórze i w błonach śluzowych.
a) Podaj nazwę procesu, który ulega zaburzeniu u chorych na wyżej opisaną chorobę. Trombocytopenia (małopłytkowość)
b) Wyjaśnij rolę trombocytów w tym procesie.
Trombocyty biorą udział w procesie krzepnięcia krwi
Zadanie 6. (2 pkt)
A. Oddychanie to proces, w którym organizm uzyskuje energię do przeprowadzania procesów życiowych. P
B. W komórkach organizmu człowieka może zachodzić oddychanie tlenowe i beztlenowe. P
C. Jedynym substratem oddychania wewnątrzkomórkowego jest glukoza. F
D. Ostatecznymi produktami zarówno oddychania tlenowego, jak i beztlenowego są zawsze ATP, H2O i CO2. F
Zadanie 7. (1 pkt)
Przysadka mózgowa wydziela hormony tropowe, np. hormon kortykotropowy i hormony
nietropowe (docelowe), np. hormon wzrostu.
Zaznacz poniżej grupę hormonów przysadki, która kontroluje wydzielanie hormonów
przez inne gruczoły dokrewne.
A. hormony tropowe
Zadanie 8. (1 pkt)
Zaznacz poniżej, która część autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialna jest
za opisaną szybką reakcję organizmu na stresor. Wyjaśnij znaczenie opisanych reakcji
organizmu.
A. układ współczulny . Opisane reakcje powodują, że organizm w krótkim czasie zostaje zmobilizowany do działania. Umożliwiają podjęcie natychmiastowej akcji, np. ucieczki lub walki.
Zadanie 9. (2 pkt)
A. Za widzenie w nocy i w dzień odpowiedzialne są obydwa rodzaje komórek receptorowych siatkówki – czopki i pręciki. F
B. Daltonizm jest spowodowany brakiem lub nieprawidłowym działaniem niektórych rodzajów czopków. P
C. Ustawienie oczu z przodu głowy człowieka zapewnia mu znacznie szersze pole widzenia, niż zwierzętom mającym oczy po bokach głowy.
D. Prawidłowe widzenie zależy nie tylko od prawidłowo działających oczu, ale także od prawidłowej analizy informacji w mózgu, które zostały odebrane przez oko. P
Zadanie 10. (2 pkt)
a) Podaj nazwę przemiany, której ulega glukoza w mięśniach, oraz nazwę związku X.
nazwa przemiany Glikoliza
nazwa związku X Kwas mlekowy
b) Podaj nazwę związku Z i określ jego rolę w organizmie człowieka. nazwa związku Z glikogen;
rola związku Z w organizmie magazynowanie glukozy
Zadanie 11. (2 pkt)
Wypisz z tabeli nazwy czterech substancji wydalanych w moczu człowieka, które są produktami przemian związków azotowych.
Mocznik, Kwas moczowy, Amoniak, Kreatynina
Zadanie 12. (2 pkt)
Na podstawie danych zawartych w tabeli przedstaw w postaci wykresu słupkowego dobowe wydalanie przez człowieka chlorków, siarczanów i fosforanów.
ZOBACZ WYKRES
Zadanie 13. (2 pkt)
a) Podkreśl rodzaj odporności, w którym bezpośrednio uczestniczy makrofag. A. komórkowa
b) Przyporządkuj kolejne etapy reakcji obronnej, oznaczone na schemacie cyframi I i II,
do roli makrofaga w powstawaniu tej reakcji.
A. Makrofag prezentuje antygen II . B. Makrofag fagocytuje antygen I.
Zadanie 14. (1 pkt)
W 2008 r. nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano m.in. za odkrycie, że wirus
brodawczaka ludzkiego (HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki
macicy. Choroba ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na którą
rocznie umiera na świecie około 300 tys. kobiet. Jak to odkrycie jest wykorzystane w profilaktyce medycznej?
szczepienia, badania cytologiczne
Zadanie 15. (1 pkt)
A. Jądro - 4. Wytwarzanie plemników i synteza androgenów
B. Najądrze - 3. Zapewnienie warunków dla procesu dojrzewania plemników.
C. Gruczoł krokowy (prostata) - 1. Wytwarzanie wydzieliny, zapewniającej optymalne środowisko dla plemników.
Zadanie 16. (1 pkt)
Podaj przykład pozytywnej roli cholesterolu w organizmie człowieka.
Cholesterol odgrywa kluczową rolę w wielu procesach biochemicznych, m.in.: syntezie witaminy D3 oraz hormonów o budowie sterydowej takich jak kortyzon, progesteron, estrogeny i testosteron. Jego obecność w błonach komórek nerwowych mózgu ma duże znaczenie dla funkcjonowania synaps.
Zadanie 17. (2 pkt)
Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety
we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy
nerwowej u swoich dzieci.
1. niezażywanie kwasu foliowego
2. unikanie ostrego słońca we wczesnym okresie ciąży i solarium
Zadanie 18. (2 pkt)
Wybierz dwie z wymienionych zasad i wyjaśnij ich znaczenie dla uniknięcia otyłości.
1. Więcej się ruszaj. Ruch fizyczny sprawia, że w mięśniach ulega spalaniu więcej składników energetycznych niż wynikałoby to z dziennego zapotrzebowania energetycznego naszego organizmu.
2. Unikaj "śmieciowego jedzenia" (fast food). Kaloryczność żywności fast food jest bardzo wysoka.
Zadanie 19. (1 pkt)
Podaj po jednym przykładzie choroby układu krążenia i układu ruchu będących
skutkiem otyłości.
układ krążenia - miażdżyca; układ ruchu - zwyrodnienie kręgosłupa
Zadanie 20. (2 pkt)
Zaproponuj po jednym przykładzie działań, które pozwolą Ci uniknąć zarażenia:
glistą ludzką - przestrzeganie ogólnych zasad higieny osobistej i żywienia. Należy staranne myć warzywa i owoce, pić przegotowaną wodę i zwrócić uwagę, żeby dzieci myły ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety.
włośniem spiralnym - spożywać mięso pochodzące z pewnego źródła, które było poddane badaniu na obecność larw włośni, kupowane w sklepach. Unikać mięsa półsurowego i surowego.
Zadanie 21. (2 pkt)
Fragment cząsteczki białka składa się z 24 aminokwasów.
a) Podaj, ile kodonów kodowało informację dotyczącą tego fragmentu białka.
8 kodonów
b) Oblicz, ile nukleotydów składało się na fragment nici DNA kodującej ten fragment
białka.
72 nukleotydy
Zadanie 22. (2 pkt)
Podaj przykłady dwóch rodzajów RNA, które mogą powstać w tym procesie, i określ
funkcję każdego z nich w procesie biosyntezy białka.
1. mRNA - informacja na temat kolejności aminokwasów
2. rRNA - wchodzi w skład rybosomów
Zadanie 23. (1 pkt)
Poniżej wymieniono różne choroby człowieka.
1. malaria 2. fenyloketonuria 3. gruźlica 4. owsica 5. hemofilia 6. mukowiscydoza
Podkreśl zestaw zawierający cyfry, którymi oznaczono nazwy chorób wyłącznie
o podłożu genetycznym.
C. 2, 5, 6
Zadanie 24. (3 pkt)
a) Zapisz genotypy rodziców bliźniąt.
Genotyp matki XdXD Genotyp ojca XDY
b) Na podstawie powyższych danych zapisz w ramce krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie określ, jakie jest prawdopodobieństwo (%) wystąpienia daltonizmu u dziewczynki, a jakie u chłopca.
dziewczyna 0 proc.
chłopiec 50 proc.
Zadanie 25. (2 pkt)
Podaj dwa powody, dla których pacjentka nie musiała brać leków immunosupresyjnych.
1. kolagenowy szkielet nie wywołuje reakcji odrzucenia przez biorcę
2. wykorzystano komórki macierzyste pacjentki, a nie obce
Zadanie 26. (2 pkt)
Współczesny polski krajobraz ma prawie w całości charakter antropogeniczny
– przekształcony na skutek różnych oddziaływań człowieka.
Podaj dwa przykłady działań człowieka mających wpływ na przekształcanie krajobrazu.
1. powstawanie fabryk, kopalń, rozwój przemysłu powodują zanieczyszczenie powietrza, emisję substancji chemicznych, które nigdy nie powinny się znaleźć w atmosferze.
2. ingerencja w hydrosferę - modelowanie linii brzegowych, sztuczna regulacja rzek, tworzenie kanałów, budowanie tam.
Zadanie 27. (2 pkt)
a) Określ cel przeprowadzonej obserwacji.
zbadanie rodzaju i stopnia zapylenia skażenia powietrza w różnych miejscach
b) Sformułuj wniosek na podstawie wyników tej obserwacji.
na terenach uprzemysłowionych i przy ulicy skażenie powietrza jest największe. Najczystsze powietrze było w parku
Zadanie 28. (1 pkt)
Zapylanie kwiatów jabłoni przez pszczoły jest przykładem pewnego rodzaju zależności
międzygatunkowej. Podaj nazwę tej zależności i wyjaśnij na czym ona polega w opisanym przypadku.
Ta zależność to SYMBIOZA (mutualizm) - zarówno pszczoła, jak i kwiat jabłoni odnoszą korzyści, współpracują ze sobą bardzo ściśle: pszczoła - uzyskuje pożywienie z kwiatów jabłoni; jabłoń - pszczoła zapyla kwiaty (rozmnażanie jabłoni)
Zadanie 29. (2 pkt)
Przyporządkuj opisane działania leśników, realizowane w ramach programu ochrony
cisów, do podanych niżej form ochrony przyrody.
ochrona czynna - zwiększenie rezerwatu do 90 ha, budowa kładki nad torfowiskiem oraz nowego ogrodzenia, obsadzenie rezerwatu sadzonkami cisów
ochrona bierna - wytypowanie obszarów, gdzie obserwuje się kiełkowanie i wzrost siewek cisa
ARKUSZE Z PYTANIAMI I ODPOWIEDZI Z MATURY 2010 SZUKAJ NA WWW.DZIENNIKWSCHODNI.PL/MATURA2010
Zakończyła się matura z biologii - poziom podstawowy. Egzamin pisało około 82 tys. uczniów z całej Polski. Z pierwszych komentarzy wynika, że nie był łatwy.
- Jestem zawiedziona, bo cały czas, jaki poświeciłam nauce poszedł na marne. Tak samo napisałabym bez nauki.. Był trudny - napisała na naszym forum "maturzystka".
- To była totalna porażka. Pisałem podstawę, w życiu bym nie wpadł ze takie pytania będą - dodaje "blee".
Matura 2010 – biologia, POZIOM PODSTAWOWY
Matura 2010 – biologia, POZIOM ROZSZERZONY
Pytania i SUGEROWANE ODPOWIEDZI z matury z biologii 2010 poziom podstawowy
Zadanie 1. (2 pkt)
Zdolność do używania narzędzi spotyka się czasem w świecie zwierząt. Niektóre zwierzęta
potrafią znaleziony w otoczeniu przedmiot przystosować do swoich potrzeb (...)
Podaj dwie cechy budowy, które umożliwiły hominidom tworzenie coraz lepszych
narzędzi. Uzasadnij przydatność każdej z tych cech.
1. przeciwstawny kciuk - umożliwiający sprawniejsze posługiwanie się.
2. rozwinięty mózg - umożliwia lepsze rozumienie i analizowanie rzeczywistości.
Zadanie 2. (2 pkt)
a) Wybierz spośród podanych poniżej grup związków organicznych tę grupę, do której
należy kolagen.
C. białka
b) Podaj właściwość, jaką kolagen nadaje tkance chrzęstnej.
Kolagen ma wysoką odporność na rozciąganie. Jest odpowiedzialny za elastyczność
Zadanie 3. (1 pkt)
Spośród kości czaszki widocznych na rysunku tylko jedna zachowuje odrębność i ruchomość.
To żuchwa, która odpowiada za chwytanie, przycinanie i miażdżenie pokarmu.
Zadanie 4. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono obraz krwi w organizmie biorcy po transfuzji. Widoczne są
erytrocyty dawcy zaglutynowane przez aglutyniny biorcy. Dawca ma grupę krwi B.
a) Jaką grupę krwi może mieć biorca? Wybierz dwie poprawne odpowiedzi spośród
zaproponowanych poniżej.
A. grupa krwi A. D. grupa krwi 0
b) Uzasadnij swój wybór. Miała tu miejsce reakcja aglutynacji
Zadanie 5. (2 pkt)
Małopłytkowość to choroba, w której pod wpływem ucisku, nawet bez wcześniejszego urazu,
pojawiają się wybroczyny (siniaki) w skórze i w błonach śluzowych.
a) Podaj nazwę procesu, który ulega zaburzeniu u chorych na wyżej opisaną chorobę. Trombocytopenia (małopłytkowość)
b) Wyjaśnij rolę trombocytów w tym procesie.
Trombocyty biorą udział w procesie krzepnięcia krwi
Zadanie 6. (2 pkt)
A. Oddychanie to proces, w którym organizm uzyskuje energię do przeprowadzania procesów życiowych. P
B. W komórkach organizmu człowieka może zachodzić oddychanie tlenowe i beztlenowe. P
C. Jedynym substratem oddychania wewnątrzkomórkowego jest glukoza. F
D. Ostatecznymi produktami zarówno oddychania tlenowego, jak i beztlenowego są zawsze ATP, H2O i CO2. F
Zadanie 7. (1 pkt)
Przysadka mózgowa wydziela hormony tropowe, np. hormon kortykotropowy i hormony
nietropowe (docelowe), np. hormon wzrostu.
Zaznacz poniżej grupę hormonów przysadki, która kontroluje wydzielanie hormonów
przez inne gruczoły dokrewne.
A. hormony tropowe
Zadanie 8. (1 pkt)
Zaznacz poniżej, która część autonomicznego układu nerwowego odpowiedzialna jest
za opisaną szybką reakcję organizmu na stresor. Wyjaśnij znaczenie opisanych reakcji
organizmu.
A. układ współczulny . Opisane reakcje powodują, że organizm w krótkim czasie zostaje zmobilizowany do działania. Umożliwiają podjęcie natychmiastowej akcji, np. ucieczki lub walki.
Zadanie 9. (2 pkt)
A. Za widzenie w nocy i w dzień odpowiedzialne są obydwa rodzaje komórek receptorowych siatkówki – czopki i pręciki. F
B. Daltonizm jest spowodowany brakiem lub nieprawidłowym działaniem niektórych rodzajów czopków. P
C. Ustawienie oczu z przodu głowy człowieka zapewnia mu znacznie szersze pole widzenia, niż zwierzętom mającym oczy po bokach głowy.
D. Prawidłowe widzenie zależy nie tylko od prawidłowo działających oczu, ale także od prawidłowej analizy informacji w mózgu, które zostały odebrane przez oko. P
Zadanie 10. (2 pkt)
a) Podaj nazwę przemiany, której ulega glukoza w mięśniach, oraz nazwę związku X.
nazwa przemiany Glikoliza
nazwa związku X Kwas mlekowy
b) Podaj nazwę związku Z i określ jego rolę w organizmie człowieka. nazwa związku Z glikogen;
rola związku Z w organizmie magazynowanie glukozy
Zadanie 11. (2 pkt)
Wypisz z tabeli nazwy czterech substancji wydalanych w moczu człowieka, które są produktami przemian związków azotowych.
Mocznik, Kwas moczowy, Amoniak, Kreatynina
Zadanie 12. (2 pkt)
Na podstawie danych zawartych w tabeli przedstaw w postaci wykresu słupkowego dobowe wydalanie przez człowieka chlorków, siarczanów i fosforanów.
ZOBACZ WYKRES
Zadanie 13. (2 pkt)
a) Podkreśl rodzaj odporności, w którym bezpośrednio uczestniczy makrofag. A. komórkowa
b) Przyporządkuj kolejne etapy reakcji obronnej, oznaczone na schemacie cyframi I i II,
do roli makrofaga w powstawaniu tej reakcji.
A. Makrofag prezentuje antygen II . B. Makrofag fagocytuje antygen I.
Zadanie 14. (1 pkt)
W 2008 r. nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny przyznano m.in. za odkrycie, że wirus
brodawczaka ludzkiego (HPV) może być jednym z czynników wywołujących raka szyjki
macicy. Choroba ta jest jedną z najgroźniejszych nowotworowych chorób kobiecych, na którą
rocznie umiera na świecie około 300 tys. kobiet. Jak to odkrycie jest wykorzystane w profilaktyce medycznej?
szczepienia, badania cytologiczne
Zadanie 15. (1 pkt)
A. Jądro - 4. Wytwarzanie plemników i synteza androgenów
B. Najądrze - 3. Zapewnienie warunków dla procesu dojrzewania plemników.
C. Gruczoł krokowy (prostata) - 1. Wytwarzanie wydzieliny, zapewniającej optymalne środowisko dla plemników.
Zadanie 16. (1 pkt)
Podaj przykład pozytywnej roli cholesterolu w organizmie człowieka.
Cholesterol odgrywa kluczową rolę w wielu procesach biochemicznych, m.in.: syntezie witaminy D3 oraz hormonów o budowie sterydowej takich jak kortyzon, progesteron, estrogeny i testosteron. Jego obecność w błonach komórek nerwowych mózgu ma duże znaczenie dla funkcjonowania synaps.
Zadanie 17. (2 pkt)
Na podstawie tekstu sformułuj dwa zalecenia, do których powinny stosować się kobiety
we wczesnych tygodniach ciąży, żeby zmniejszyć ryzyko wystąpienia defektów cewy
nerwowej u swoich dzieci.
1. niezażywanie kwasu foliowego
2. unikanie ostrego słońca we wczesnym okresie ciąży i solarium
Zadanie 18. (2 pkt)
Wybierz dwie z wymienionych zasad i wyjaśnij ich znaczenie dla uniknięcia otyłości.
1. Więcej się ruszaj. Ruch fizyczny sprawia, że w mięśniach ulega spalaniu więcej składników energetycznych niż wynikałoby to z dziennego zapotrzebowania energetycznego naszego organizmu.
2. Unikaj "śmieciowego jedzenia" (fast food). Kaloryczność żywności fast food jest bardzo wysoka.
Zadanie 19. (1 pkt)
Podaj po jednym przykładzie choroby układu krążenia i układu ruchu będących
skutkiem otyłości.
układ krążenia - miażdżyca; układ ruchu - zwyrodnienie kręgosłupa
Zadanie 20. (2 pkt)
Zaproponuj po jednym przykładzie działań, które pozwolą Ci uniknąć zarażenia:
glistą ludzką - przestrzeganie ogólnych zasad higieny osobistej i żywienia. Należy staranne myć warzywa i owoce, pić przegotowaną wodę i zwrócić uwagę, żeby dzieci myły ręce przed jedzeniem, zwłaszcza po każdej zabawie z rówieśnikami oraz po skorzystaniu z toalety.
włośniem spiralnym - spożywać mięso pochodzące z pewnego źródła, które było poddane badaniu na obecność larw włośni, kupowane w sklepach. Unikać mięsa półsurowego i surowego.
Zadanie 21. (2 pkt)
Fragment cząsteczki białka składa się z 24 aminokwasów.
a) Podaj, ile kodonów kodowało informację dotyczącą tego fragmentu białka.
8 kodonów
b) Oblicz, ile nukleotydów składało się na fragment nici DNA kodującej ten fragment
białka.
72 nukleotydy
Zadanie 22. (2 pkt)
Podaj przykłady dwóch rodzajów RNA, które mogą powstać w tym procesie, i określ
funkcję każdego z nich w procesie biosyntezy białka.
1. mRNA - informacja na temat kolejności aminokwasów
2. rRNA - wchodzi w skład rybosomów
Zadanie 23. (1 pkt)
Poniżej wymieniono różne choroby człowieka.
1. malaria 2. fenyloketonuria 3. gruźlica 4. owsica 5. hemofilia 6. mukowiscydoza
Podkreśl zestaw zawierający cyfry, którymi oznaczono nazwy chorób wyłącznie
o podłożu genetycznym.
C. 2, 5, 6
Zadanie 24. (3 pkt)
a) Zapisz genotypy rodziców bliźniąt.
Genotyp matki XdXD Genotyp ojca XDY
b) Na podstawie powyższych danych zapisz w ramce krzyżówkę genetyczną i na jej podstawie określ, jakie jest prawdopodobieństwo (%) wystąpienia daltonizmu u dziewczynki, a jakie u chłopca.
dziewczyna 0 proc.
chłopiec 50 proc.
Zadanie 25. (2 pkt)
Podaj dwa powody, dla których pacjentka nie musiała brać leków immunosupresyjnych.
1. kolagenowy szkielet nie wywołuje reakcji odrzucenia przez biorcę
2. wykorzystano komórki macierzyste pacjentki, a nie obce
Zadanie 26. (2 pkt)
Współczesny polski krajobraz ma prawie w całości charakter antropogeniczny
– przekształcony na skutek różnych oddziaływań człowieka.
Podaj dwa przykłady działań człowieka mających wpływ na przekształcanie krajobrazu.
1. powstawanie fabryk, kopalń, rozwój przemysłu powodują zanieczyszczenie powietrza, emisję substancji chemicznych, które nigdy nie powinny się znaleźć w atmosferze.
2. ingerencja w hydrosferę - modelowanie linii brzegowych, sztuczna regulacja rzek, tworzenie kanałów, budowanie tam.
Zadanie 27. (2 pkt)
a) Określ cel przeprowadzonej obserwacji.
zbadanie rodzaju i stopnia zapylenia skażenia powietrza w różnych miejscach
b) Sformułuj wniosek na podstawie wyników tej obserwacji.
na terenach uprzemysłowionych i przy ulicy skażenie powietrza jest największe. Najczystsze powietrze było w parku
Zadanie 28. (1 pkt)
Zapylanie kwiatów jabłoni przez pszczoły jest przykładem pewnego rodzaju zależności
międzygatunkowej. Podaj nazwę tej zależności i wyjaśnij na czym ona polega w opisanym przypadku.
Ta zależność to SYMBIOZA (mutualizm) - zarówno pszczoła, jak i kwiat jabłoni odnoszą korzyści, współpracują ze sobą bardzo ściśle: pszczoła - uzyskuje pożywienie z kwiatów jabłoni; jabłoń - pszczoła zapyla kwiaty (rozmnażanie jabłoni)
Zadanie 29. (2 pkt)
Przyporządkuj opisane działania leśników, realizowane w ramach programu ochrony
cisów, do podanych niżej form ochrony przyrody.
ochrona czynna - zwiększenie rezerwatu do 90 ha, budowa kładki nad torfowiskiem oraz nowego ogrodzenia, obsadzenie rezerwatu sadzonkami cisów
ochrona bierna - wytypowanie obszarów, gdzie obserwuje się kiełkowanie i wzrost siewek cisa
ARKUSZE Z PYTANIAMI I ODPOWIEDZI Z MATURY 2010 SZUKAJ NA WWW.DZIENNIKWSCHODNI.PL/MATURA2010
Pytania i SUGEROWANE ODPOWIEDZI z matury z biologii 2010 poziom ROZSZERZONY
Zad.1
Dalsze losy komórek potomnych komórki macierzystej
1. Komórki potomne mogą dalej namnażać się.
2. Komórki potomne nie ulegają dalszym podziałom i różnicując się pełnią specyficzne funkcje w organizmie.
Zad.2
Podaj 2 argumenty na rzecz tezy, że zmiany zachodzące podczas dojrzewania erytrocytów służą specjalizacji do transportu tlenu.
1. Podczas dojrzewania erytrocytów wypełniane one są hemoglobiną, która ma zdolność do nietrwałego wiązania tlenu.
2. Utrata zbędnych organelli powoduje, że pozostaje większa powierzchnia do transportu tlenu.
Erytrocyt podczas dojrzewania wytraca jądro, aby zminimalizować własny metabolizm.
Zad. 3
a) Porównaj przedstawione wzory i podaj jedną cechę wspólną i jedną cechę różniącą struktury cząsteczek glikogenu i celulozy.
cecha wspólna: glikogen i celuloza zbudowane są z monomerów glukozy
cecha różniąca: glikogen ma postać łańcuchów rozgałęzionych, a celuloza - łańcuchów prostych
b) Podaj w komórkach jakich organizmów występuje celuloza i jaką pełni w nich rolę. Celuloza jest podstawowym składnikiem ścian komórkowych w komórkach roślin (funkcja budulcowa).
Zad. 4
1. Funkcja przewodząca cewki (tracheidy), naczynia (tracheje)
2. Funkcja wzmacniająca włókna drzewne, miękisz drzewny
Zad.5
1. Przed kodonem stop sekwencji nukleotydów kodującej pewne białko wstawiono fragment DNA kodujący białko GFP. W konsekwencji powstanie białko fuzyjne, które po oświetleniu promieniami UV będzie wykazywać zieloną luminescencję. Działanie takie pozwoli naidentyfikację takiego białka.
2. Myszom zaimplantowano komórki nowotworowe z wklonowanym genem białka GFP. Dzięki temu będzie można zaobserwować wystąpienie oraz rozwój chorób nowotworowych.
Zad. 6
Reakcje egzoergiczne uwalniają energię swobodną, zatem produkty reakcji mają energię niższą niż substraty, natomiast w reakcjach endoergicznych, w których energia jest pobierana, produkty reakcji mają energię wyższą niż substraty.
Zad.7
Wyjaśnij dlaczego ugotowane ziemniaki nie ciemnieją.
W czasie gotowania w związku z denaturacją białka enzymatycznego spada aktywność oksydazy polifenolowej
Zad. 8
B. Chemosynteza
E. Replikacja DNA
Zad. 9
a) Podaj nazwę (lub wzór chemiczny) substancji, powstającej w opisanym doświadczeniu, która po rozpuszczeniu się w wodzie spowodowała zmianę zabarwienia soku w probówce B. CO2 - dwutlenek węgla
b) Wyjaśnij, jaki proces chemiczny spowodował zmianę barwy soku. Z połączenia dwutlenku węgla oraz wody powstaje środowisko kwasowe, dzięki któremu nastąpiła zmiana barwy antocyjanów na czerwoną.
Zad.10
Po przetransportowaniu fosfotriozy ze stromy do cytozolu odłączane są jony wodorofosforanowe, które są ponownie transportowane z cytozolu do stromy i w niej wykorzystywane do syntezy ATP
Zad. 11.
a) Podaj, z jakiego procesu zachodzącego w komórkach roślin mogą pochodzić zarówno cząsteczki ATP jak i NADH. Oddychanie komórkowe.
b) Wyjaśnij, na czym polega rola NADH i NADPH jako czynników redukujących w opisanym procesie. Dawcy wodoru do redukcji jonu siarczanowego
Zad. 12
1. F
2. P
3. P
4. F
Zad. 13
1. A
2. a) A, b) B, c) D
Zad.14
Najwięcej orzeszków (ponad połowa populacji) osiąga długości średnie, w przedziale 1,7-1,8 mm ). Dwa razy mniej jest orzeszków o milimetr dłuższych i krótszych od wcześniej wymienionych. Wartości ekstremalne (1,4 i 2.2) występują bardzo rzadko.
Zad. 15
a)Schemat B
Wypełnione jajami człony tasiemca są wydalane wraz z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego (człowieka). Żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia. Pasożytem człowiek może się zarazić zjadając niedogotowaną wieprzowinę, pochodzącą od zakażonej świni.
b) owsik, glista ludzka
Dalsze losy komórek potomnych komórki macierzystej
1. Komórki potomne mogą dalej namnażać się.
2. Komórki potomne nie ulegają dalszym podziałom i różnicując się pełnią specyficzne funkcje w organizmie.
Zad.2
Podaj 2 argumenty na rzecz tezy, że zmiany zachodzące podczas dojrzewania erytrocytów służą specjalizacji do transportu tlenu.
1. Podczas dojrzewania erytrocytów wypełniane one są hemoglobiną, która ma zdolność do nietrwałego wiązania tlenu.
2. Utrata zbędnych organelli powoduje, że pozostaje większa powierzchnia do transportu tlenu.
Erytrocyt podczas dojrzewania wytraca jądro, aby zminimalizować własny metabolizm.
Zad. 3
a) Porównaj przedstawione wzory i podaj jedną cechę wspólną i jedną cechę różniącą struktury cząsteczek glikogenu i celulozy.
cecha wspólna: glikogen i celuloza zbudowane są z monomerów glukozy
cecha różniąca: glikogen ma postać łańcuchów rozgałęzionych, a celuloza - łańcuchów prostych
b) Podaj w komórkach jakich organizmów występuje celuloza i jaką pełni w nich rolę. Celuloza jest podstawowym składnikiem ścian komórkowych w komórkach roślin (funkcja budulcowa).
Zad. 4
1. Funkcja przewodząca cewki (tracheidy), naczynia (tracheje)
2. Funkcja wzmacniająca włókna drzewne, miękisz drzewny
Zad.5
1. Przed kodonem stop sekwencji nukleotydów kodującej pewne białko wstawiono fragment DNA kodujący białko GFP. W konsekwencji powstanie białko fuzyjne, które po oświetleniu promieniami UV będzie wykazywać zieloną luminescencję. Działanie takie pozwoli naidentyfikację takiego białka.
2. Myszom zaimplantowano komórki nowotworowe z wklonowanym genem białka GFP. Dzięki temu będzie można zaobserwować wystąpienie oraz rozwój chorób nowotworowych.
Zad. 6
Reakcje egzoergiczne uwalniają energię swobodną, zatem produkty reakcji mają energię niższą niż substraty, natomiast w reakcjach endoergicznych, w których energia jest pobierana, produkty reakcji mają energię wyższą niż substraty.
Zad.7
Wyjaśnij dlaczego ugotowane ziemniaki nie ciemnieją.
W czasie gotowania w związku z denaturacją białka enzymatycznego spada aktywność oksydazy polifenolowej
Zad. 8
B. Chemosynteza
E. Replikacja DNA
Zad. 9
a) Podaj nazwę (lub wzór chemiczny) substancji, powstającej w opisanym doświadczeniu, która po rozpuszczeniu się w wodzie spowodowała zmianę zabarwienia soku w probówce B. CO2 - dwutlenek węgla
b) Wyjaśnij, jaki proces chemiczny spowodował zmianę barwy soku. Z połączenia dwutlenku węgla oraz wody powstaje środowisko kwasowe, dzięki któremu nastąpiła zmiana barwy antocyjanów na czerwoną.
Zad.10
Po przetransportowaniu fosfotriozy ze stromy do cytozolu odłączane są jony wodorofosforanowe, które są ponownie transportowane z cytozolu do stromy i w niej wykorzystywane do syntezy ATP
Zad. 11.
a) Podaj, z jakiego procesu zachodzącego w komórkach roślin mogą pochodzić zarówno cząsteczki ATP jak i NADH. Oddychanie komórkowe.
b) Wyjaśnij, na czym polega rola NADH i NADPH jako czynników redukujących w opisanym procesie. Dawcy wodoru do redukcji jonu siarczanowego
Zad. 12
1. F
2. P
3. P
4. F
Zad. 13
1. A
2. a) A, b) B, c) D
Zad.14
Najwięcej orzeszków (ponad połowa populacji) osiąga długości średnie, w przedziale 1,7-1,8 mm ). Dwa razy mniej jest orzeszków o milimetr dłuższych i krótszych od wcześniej wymienionych. Wartości ekstremalne (1,4 i 2.2) występują bardzo rzadko.
Zad. 15
a)Schemat B
Wypełnione jajami człony tasiemca są wydalane wraz z kałem z organizmu żywiciela ostatecznego (człowieka). Żywicielem pośrednim tasiemca uzbrojonego jest świnia. Pasożytem człowiek może się zarazić zjadając niedogotowaną wieprzowinę, pochodzącą od zakażonej świni.
b) owsik, glista ludzka
Zad. 16
a) Podaj nazwy elementów woreczka zalążkowego oznaczonych na schemacie A cyframi 1 i 2.
1. komórka jajowa; 2. komórka centralna
b) Wyjaśnij, na czym polega podwójne zapłodnienie u roślin okrytozalążkowych. W podwójnym zapłodnieniu biorą udział dwie gamety męskie oraz dwie komórki woreczka zalążkowego: komórka jajowa i komórka centralna. Jeden z plemników łączy się z komórką jajową aparatu jajowego, a inny z komórką centralną.
c) Podaj, co rozwija się z każdej z zapłodnionych komórek. Z połączenia z komórką jajową powstaje zygota, a następnie zarodek sporofitu. Z zapłodnienia komórki centralnej powstaje triploidalne jądro bielmowe, które przekształci się w substancje odżywczą dla zarodka.
Zad. 17
Łuskiewnik różowy jest pasożytem
1. Nie jest wstanie rozwijać się bez odpowiedniego żywiciela.
2. Posiada ssawki, dzięki którym pobiera substancje odżywcze z drzew.
Zad. 18
a) Jaki jest układ krążenia tego ślimaka: otwarty czy zamknięty? A. otwarty
b) Zaznaczone na schemacie naczynia hemolimfatyczne są B. tętnicami
Zad.19
a) Wyjaśnij, dlaczego w żołądku, mimo obecności lipazy ślinowej i lipazy żołądkowej, trawienie tłuszczów odbywa się w znacznie mniejszym stopniu niż w dwunastnicy. W żołądku w procesie trawienia nie bierze udziału żółć, któraumożliwia emulgację tłuszczów w dwunastnicy.
b) Na podstawie informacji zawartych w tekście wyjaśnij, dlaczego u chorych z niedoborem wydzielania śliny (kserostomia) próchnica zębów występuje częściej niż u ludzi z prawidłowym wydzielaniem śliny. Ślina zawiera wiele składników bakteriobójczych. Jeżeli jej wydzielanie jest mniejsze, panuje przyjazne środowisko dla rozwoju bakterii, także tych które wywołują próchnicę.
Zad.20
C. Żyły posiadają mniejszą średnicę oraz niższe ciśnienie krwi w stosunku do tętnic.
Zad.21
a) Wyjaśnij, czy jednorazowe włączenie dzwonka i podanie pokarmu (pkt 3) doprowadzi do powstania odruchu warunkowego. Nie doprowadzi, bopowstawanie odruchu warunkowego powstaje w wyniku powtarzalności pewnych sytuacji, bądź zachowań oraz integracyjnej funkcji mózgowia, które może postrzegać otoczenie wieloaspektowo korzystając z danych przekazywanych przez różne zmysły.
Wyjaśnij, na czym polega wytworzenie klasycznego odruchu warunkowego. Wytworzenie klasycznego odruchu warunkowego spowodowane jest wielokrotnym powtórzeniem danej sytuacji i zachodzi w dwóch etapach. I etap: bodziec bezwarunkowy (np. pokarm) + bodziec obojętny. II etap: dotychczasowy bodziec obojętny, który podlega wzmocnieniu powoduje powstanie bodźca kluczowego
Zad. 22
a) Wyjaśnij, dlaczego α-amanityna upośledza prawidłowe funkcje komórek. Toksyna powoduje zaprzestanie transkrypcji, co z kolei doprowadzi do zatrzymania syntezy białek koniecznych do życia komórki
b) Wyjaśnij, dlaczego zatrucie α-amanityną w pierwszej kolejności doprowadza do niewydolności wątroby, a nie innych narządów. Główną funkcją wątroby jest filtracja krwi. Właśnie ten organ wychwytuje toksyny, jako pierwszy.
Zad. 23
Wyjaśnij, jakie działania muszą być podjęte w przypadku przygotowania pacjenta do przeszczepu narządu.
Należy sprawdzić układ zgodności HLA dawcy i biorcy. Można obniżyć do pewnego stopnia odporność organizmy stosując leki immunosupresyjne, aby ciało biorcy nie odrzuciło przeszczepu.
Zad.24
a) zapisz genotypy rodzicielskie kury i koguta
Genotyp kury - ZA W, genotyp koguta Za Za
b) Zapisz genotypy i fenotypy osobników w pokoleniu F1
koguty pasiaste ZA Za, kury czarne Za W
Zad. 25.
Genotypy rodzicielskie (P) AAbb x aaBB
Genotypy potomstwa (F1) AaBb
Zad.26
a) Genotypy gamet rodziców to AB i ab. Genotypy potomstwa to AABB, AaBb, AaBb, aabb
b) Na podstawie wpisanych genotypów potomstwa podaj ich fenotypy i ustal występujący w tym przypadku stosunek fenotypów. (zielone gładkie) 3 : 1 (żółte pomarańczowe)
Zad. 27
Podaj jeden przykład praktycznego wykorzystania wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem opisanej techniki inżynierii genetycznej. W sadownictwie, aby otrzymać zbiory z młodszych roślin.
Zad. 28
Wprowadzenie obcego DNA za pomocą wektora biologicznego
B. Bakterie mogą wprowadzać swoje DNA z dodatkiem wybranych genów do wnętrza modyfikowanych komórek roślin dwuliściennych
Zad. 29
a) efektu założyciela
b) Dobór naturalny nie wyeliminował genu z populacji, bo objawy choroby pojawiają się dopiero po 40. roku życia, gdy chory osobnik już zwykle spłodził potomstwo.
Zad. 30
a) Podaj, jaka zależność międzygatunkowa jest przyczyną przedstawionego przykładu koewolucji. Przyczyną dla której w tym miejscu doszło do koewolucji była symbioza ptaków z roślinami.
b) Wyjaśnij, dlaczego H. bihai, w nieobecności H. caribaea, wytwarza dwa rodzaje kwiatów. Dzięki temu zwiększają swoje szanse na ekspansję, tzn. może zostać zapylona większa ilość kwiatów.
Zad. 31
Podaj dwie wady fitooczyszczania.
1. Szybki wzrost i rozwój biomasy może ograniczać występowanie innych gatunków.
2. Rośliny wykorzystywane w tej technologii są jednocześnie pokarmem dla zwierząt roślinożernych, przez co toksyny mogą się przedostawać do pozostałych poziomów troficznych.
Zad. 32
A. W tym łańcuchu jest w nim najwięcej poziomów troficznych. Na każdym poziomie występują straty energii, przez co ostatnie ogniwo zyskuje bardzo mało energii w stosunku do pierwszego.
Zad. 33
a) Określ, od obecności jakiego czynnika środowiska zależy typ ekosystemów lądowych (heterotroficzny i autotroficzny). obecności światła
b) B. łańcuchy detrytusowe
c) Wyjaśnij, dlaczego ekosystem autotroficzny jest ekosystemem samowystarczalnym. Producenci wytwarzają związki organiczne z prostych związków nieorganicznych.
Zad. 34
1. Są źródłem pokarmu dla ryb roślinożernych, a te z kolei dla drapieżnych.
2. Tworzą trwałe siedliska dla wielu organizmów zwierzęcych, miejsce schronienia, jak również dostarczają także kryjówek i miejsc rozrodu.
Juwenalia 2010 w Lublinie (pełny program)
a) Podaj nazwy elementów woreczka zalążkowego oznaczonych na schemacie A cyframi 1 i 2.
1. komórka jajowa; 2. komórka centralna
b) Wyjaśnij, na czym polega podwójne zapłodnienie u roślin okrytozalążkowych. W podwójnym zapłodnieniu biorą udział dwie gamety męskie oraz dwie komórki woreczka zalążkowego: komórka jajowa i komórka centralna. Jeden z plemników łączy się z komórką jajową aparatu jajowego, a inny z komórką centralną.
c) Podaj, co rozwija się z każdej z zapłodnionych komórek. Z połączenia z komórką jajową powstaje zygota, a następnie zarodek sporofitu. Z zapłodnienia komórki centralnej powstaje triploidalne jądro bielmowe, które przekształci się w substancje odżywczą dla zarodka.
Zad. 17
Łuskiewnik różowy jest pasożytem
1. Nie jest wstanie rozwijać się bez odpowiedniego żywiciela.
2. Posiada ssawki, dzięki którym pobiera substancje odżywcze z drzew.
Zad. 18
a) Jaki jest układ krążenia tego ślimaka: otwarty czy zamknięty? A. otwarty
b) Zaznaczone na schemacie naczynia hemolimfatyczne są B. tętnicami
Zad.19
a) Wyjaśnij, dlaczego w żołądku, mimo obecności lipazy ślinowej i lipazy żołądkowej, trawienie tłuszczów odbywa się w znacznie mniejszym stopniu niż w dwunastnicy. W żołądku w procesie trawienia nie bierze udziału żółć, któraumożliwia emulgację tłuszczów w dwunastnicy.
b) Na podstawie informacji zawartych w tekście wyjaśnij, dlaczego u chorych z niedoborem wydzielania śliny (kserostomia) próchnica zębów występuje częściej niż u ludzi z prawidłowym wydzielaniem śliny. Ślina zawiera wiele składników bakteriobójczych. Jeżeli jej wydzielanie jest mniejsze, panuje przyjazne środowisko dla rozwoju bakterii, także tych które wywołują próchnicę.
Zad.20
C. Żyły posiadają mniejszą średnicę oraz niższe ciśnienie krwi w stosunku do tętnic.
Zad.21
a) Wyjaśnij, czy jednorazowe włączenie dzwonka i podanie pokarmu (pkt 3) doprowadzi do powstania odruchu warunkowego. Nie doprowadzi, bopowstawanie odruchu warunkowego powstaje w wyniku powtarzalności pewnych sytuacji, bądź zachowań oraz integracyjnej funkcji mózgowia, które może postrzegać otoczenie wieloaspektowo korzystając z danych przekazywanych przez różne zmysły.
Wyjaśnij, na czym polega wytworzenie klasycznego odruchu warunkowego. Wytworzenie klasycznego odruchu warunkowego spowodowane jest wielokrotnym powtórzeniem danej sytuacji i zachodzi w dwóch etapach. I etap: bodziec bezwarunkowy (np. pokarm) + bodziec obojętny. II etap: dotychczasowy bodziec obojętny, który podlega wzmocnieniu powoduje powstanie bodźca kluczowego
Zad. 22
a) Wyjaśnij, dlaczego α-amanityna upośledza prawidłowe funkcje komórek. Toksyna powoduje zaprzestanie transkrypcji, co z kolei doprowadzi do zatrzymania syntezy białek koniecznych do życia komórki
b) Wyjaśnij, dlaczego zatrucie α-amanityną w pierwszej kolejności doprowadza do niewydolności wątroby, a nie innych narządów. Główną funkcją wątroby jest filtracja krwi. Właśnie ten organ wychwytuje toksyny, jako pierwszy.
Zad. 23
Wyjaśnij, jakie działania muszą być podjęte w przypadku przygotowania pacjenta do przeszczepu narządu.
Należy sprawdzić układ zgodności HLA dawcy i biorcy. Można obniżyć do pewnego stopnia odporność organizmy stosując leki immunosupresyjne, aby ciało biorcy nie odrzuciło przeszczepu.
Zad.24
a) zapisz genotypy rodzicielskie kury i koguta
Genotyp kury - ZA W, genotyp koguta Za Za
b) Zapisz genotypy i fenotypy osobników w pokoleniu F1
koguty pasiaste ZA Za, kury czarne Za W
Zad. 25.
Genotypy rodzicielskie (P) AAbb x aaBB
Genotypy potomstwa (F1) AaBb
Zad.26
a) Genotypy gamet rodziców to AB i ab. Genotypy potomstwa to AABB, AaBb, AaBb, aabb
b) Na podstawie wpisanych genotypów potomstwa podaj ich fenotypy i ustal występujący w tym przypadku stosunek fenotypów. (zielone gładkie) 3 : 1 (żółte pomarańczowe)
Zad. 27
Podaj jeden przykład praktycznego wykorzystania wyników badań przeprowadzonych z wykorzystaniem opisanej techniki inżynierii genetycznej. W sadownictwie, aby otrzymać zbiory z młodszych roślin.
Zad. 28
Wprowadzenie obcego DNA za pomocą wektora biologicznego
B. Bakterie mogą wprowadzać swoje DNA z dodatkiem wybranych genów do wnętrza modyfikowanych komórek roślin dwuliściennych
Zad. 29
a) efektu założyciela
b) Dobór naturalny nie wyeliminował genu z populacji, bo objawy choroby pojawiają się dopiero po 40. roku życia, gdy chory osobnik już zwykle spłodził potomstwo.
Zad. 30
a) Podaj, jaka zależność międzygatunkowa jest przyczyną przedstawionego przykładu koewolucji. Przyczyną dla której w tym miejscu doszło do koewolucji była symbioza ptaków z roślinami.
b) Wyjaśnij, dlaczego H. bihai, w nieobecności H. caribaea, wytwarza dwa rodzaje kwiatów. Dzięki temu zwiększają swoje szanse na ekspansję, tzn. może zostać zapylona większa ilość kwiatów.
Zad. 31
Podaj dwie wady fitooczyszczania.
1. Szybki wzrost i rozwój biomasy może ograniczać występowanie innych gatunków.
2. Rośliny wykorzystywane w tej technologii są jednocześnie pokarmem dla zwierząt roślinożernych, przez co toksyny mogą się przedostawać do pozostałych poziomów troficznych.
Zad. 32
A. W tym łańcuchu jest w nim najwięcej poziomów troficznych. Na każdym poziomie występują straty energii, przez co ostatnie ogniwo zyskuje bardzo mało energii w stosunku do pierwszego.
Zad. 33
a) Określ, od obecności jakiego czynnika środowiska zależy typ ekosystemów lądowych (heterotroficzny i autotroficzny). obecności światła
b) B. łańcuchy detrytusowe
c) Wyjaśnij, dlaczego ekosystem autotroficzny jest ekosystemem samowystarczalnym. Producenci wytwarzają związki organiczne z prostych związków nieorganicznych.
Zad. 34
1. Są źródłem pokarmu dla ryb roślinożernych, a te z kolei dla drapieżnych.
2. Tworzą trwałe siedliska dla wielu organizmów zwierzęcych, miejsce schronienia, jak również dostarczają także kryjówek i miejsc rozrodu.
Juwenalia 2010 w Lublinie (pełny program)
