Przepisy z kolekcji prof. Jarosława Dumanowskiego

Pierogi warzone z twarogiem, XVII wiek

Weź twarogu słodkiego, rozwierć go, wbij żółtków cztery, tylko żeby nie rzadko twaróg był. Mąki weź pięknej, włóż masła łyżkę abo dwie, jajec parę z białkami, trochę wody albo śmietany, uróbże to i rozwałkuj, i małe placki urób, kładźże twarogu w nie, zawijajże potym. Kiedy jeść będziesz dawał, wody wstaw pięknej; kiedy wezwry, kładźże pierogi, niech uwreją. Wyłóż je na półmisek, polejże je rozpuszczonym masłem, dajże do stołu.

Polewka migdałowa, 1686 rok

Weźmij dobrze utłuczonych migdałów, a chleb biały w wodzie świeży moczony dobrze z wody przez chustkę wyciśnij, zmieszaj z migdałami. Rozpraw to wszytko z polewką mięsną i przez sito przecedź, ucukruj, i przywarz, coraz mieszając łyżką w garneczku.

Sposób gotowania ryb, na przykład żółto, z gąszczem którymkolwiek, 1783 rok

Weź szczupaka, oczesz, zrysuj, przywarz, nakraj pietruszki, zastaw zasoliwszy, a gdy odwarzysz, odlej w garnek polewkę, w której wrzał, wlej gąszczu, który rozpuść tym smakiem co cebula i pietruszka wrzała, dodaj utartego dobrze szafranu, pieprzu, imbieru, gałki, oliwków, przywarz, a jeżeli trzeba przysolić, wlej tej polewki, w której rybę odwarzyłeś. Takim sposobem wszystkie ryby odwarzaj oprócz węgorza.

Kapusta z owocami, XIX wiek

Świeże główki kapusty cienko uszatkować, rozpostrzeć na stolnicy, posypać trochą pieprzu i soli, zostawić tak na pół godziny, aby gorycz odeszła. Tymczasem naskrobać w rondelek sporą ilość młodej słoninki, obrać owoce, jakie są, to jest; winkowate jabłka, gruszki, śliwki, włożyć kapustę do słoniny, przesypując ją owocami; dusić zwolna pod pokrywą, nie nalewając niczem; dopiero na samem wydaniu, dodać parę łyżek rosołu.

Flaki z obwalankami, 1856 rok

Oczyszczone flaki bydlęce albo baranie, ugotować na miękko czystej rzecznej lub deszczowej wodzie, można to zrobić dziś na jutro; poczem wypłukać je w zimnej wodzie i krajać na drobne paseczki, odrzucając kawałki pożółkłe. Nakrajawszy jarzynek, to jest: marchewki, pietruszki, selerów i jedną cebulę, dodać masła i udusić na rumiano; poczem rozebrać rosołem, zaprawić odrobiną mąki, włożyć w to pokrajane flaki, gotować na wolnym ogniu. Tymczasem przyrządzić obwalanki następującym sposobem: kwaterkę kaszki drobnej krakowskiej lub jaglanej zmieszać z drobno siekaną zielona pietruszeczką i szczypiorkiem, odrobiną soli, pieprzu, angielskiego ziela, imbiru i skruszonego majeranku; oczyszczoną kiszkę bydlęcą długą na półtora łokcia, nadziać na równie długi wałeczek, przymocować w jednym końcu i posypać wymienioną kaszą, a raczej obwalić kiszkę dokoła w kaszy, a potem pociągając za wolny koniec wałeczka, odwrócić kiszkę na drugą stronę; zaszpilić końce i ugotować na wrzącej wodzie; poczem wyjąć, oskrobać ze szlamu, włożyć do flaków, niech się razem gotuje. Przed wydaniem, można jeszcze zaprawić flaki kilkoma łyżkami śmietany, kilkoma żółtkami, przydać trochę tłuczonego imbiru; a zrobiwszy brzeg z ciasta na półmisku, wyłożyć nań flaki, do koła dać obwalankę w ukośne kawałki pokrajaną, polać masłem i przesmażoną tartą bułeczką, i wydać.

Kapusta kiszona po polsku, 1838 rok

Kapusta kiszona po polsku nie ustępuje żadnej obcej Weź kapusty głowiastej, zaszatkuj i układaj w beczce warstwami np. warstwę kapusty na 2 cale grubości, posyp solą, a co dwie warstwy posyp jałowcu lub kopru, zamiast soli, natomiast na następującą warstwę dwa razy tyle soli. Można dodać jeśli chcesz 2 butelki wina białego; pokryj to wszystko dużemi liśćmi kapuścianemi które gdy się psuć zaczną, odmień, przykryj deszczułką i przyciśnij kamieniami. W 15 dni zbierz pianę z wierzchu, obmyj deszczki; już jest gotowa, bierz według potrzeby, płucz wodzie ciepłej przed użyciem.

Wiśniowe jabłka, przepis z Warszawy sprzed 200 lat

Jabłka nadziewane wiśniami. Obłupiwszy piękne równe borsztówki, odkrój na wierzchu kawałeczek, i wydrąż każde jabłko, potem napełń próżne miejsce wiśniami, i połóż znowu odkrojony talarek; posmaruj jabłka białkiem jajecznym, posyp je miałko utartą bułką i smaż w wytopionem maśle, aby miały kolor bułki, potem wyłóż je na farfurę, posypawszy cukrem, daj na stół.

* Więcej przepisów i inspiracji na autorskim profilu prof. Jarosława Dumanowskiego: facebook.com/ kuchnia staropolska