Wojna? Mamy wojnę od 8 lat. Ukraińcy mieszkający w Lublinie mówią o nowym zagrożeniu

Ostatnie tygodnie to coraz większe liczby żołnierzy przerzucane przez Rosję stopniowo nad granicę ukraińską. Według źródeł amerykańskich może tam być już nawet ponad 100 tysięcy ludzi. W tym miesiącu planowane są też wspólne z Białorusią manewry wojskowe, również blisko granicy z Ukrainą. W odpowiedzi w tym tygodniu prezydent USA Joe Biden zatwierdził wysłanie do Polski, Niemiec i Rumunii dodatkowych 3 tysięcy żołnierzy. Do Polski najwięcej: 1700 wojskowych. Ukraińcy również mobilizują swoich rezerwistów i szykują się do otwartego konfliktu. Chociaż dla nich to nic nowego, bo prawie każdy miał kogoś bliskiego na wojnie trwającej już od 2014 roku. Niektórzy odwiedzają też groby bliskich, którzy na tej wojnie zginęli.

Linia frontu na życiach żołnierzy

45-letnia Iryna Shevchenko była dziennikarką w Charkowie, prowadziła programy telewizyjne, wyjeżdżała w delegacje do Niemiec i Polski. Ale w 2017 roku uznała, że nie da rady dłużej mieszkać kilkadziesiąt kilometrów od granicy ukraińsko-rosyjskiej. – Może komuś udaje się przymykać oko, że tuż obok jest wojna, ale ja już nie mogłam tak dłużej. Kiedy pojawiła się możliwość mniej więcej pasującego mi kontraktu w Polsce, zabrałam córkę i wyjechałam – mówi Iryna. Do Lublina przyjechała w 2017 roku. – Tęsknię do tego co straciłam, za pracą twórczą, codzienną inspiracją. Ale nie wiem czy powrót do Ukrainy będzie jeszcze możliwy. Dużo się zmieniło. I córka chodzi tu do liceum i wiąże swoją przyszłość z Polską.

Niedawno Iryna odwiedziła swój rodzinny Charków. Powód był smutny: pogrzeb mamy. – Byłam w szoku po tym, co zobaczyłam w mieście. To zagrożenie, to nie jest iluzja, tylko rzeczywistość. Mężczyźni są mobilizowani do wojska. Rezerwiści już mają informację, gdzie mają się stawić w przypadku agresji – mówi.

Mówi, że ludzie są twardzi ale bardzo zestresowani. Jej zdaniem wsparcie międzynarodowe i sankcje wobec agresora są niezbędne. Dodaje, że poza Ukrainą nie czuje się tego, że tam cały czas jest wojna.

– Przejrzałam swoje informacje na Facebooku sprzed kilku lat. A tam cały czas wiadomości, że nie żyje czyjś brat, ojciec czy sąsiad. Wszyscy zginęli na wojnie. Ze strony Polski wydaje się, że Rosja dostała Donbas i koniec. A przecież linia frontu trzyma się na życiach ukraińskich żołnierzy.

Kiedy rozmawiamy, Iryna kilka razy używa sformułowania „pewien prezydent naszego sąsiada”. Pytam, dlaczego nie wypowiada nazwiska Władimira Putina. – To nie jest dla mnie sympatyczna figura.

Tylko wariat nie obawia się wojny

Artem Riasa ma 23 lata i w październiku skończył studia na kierunku stosunki międzynarodowe na lubelskim UMCS. Kiedy w środę rozmawiamy przez komunikator internetowy, jest już w swoim rodzinnym Krzemieńczuku, 200-tysięcznym mieście w centralnej Ukrainie. Mógł wprawdzie zostać w Polsce, ale od początku wiedział, że po studiach wróci do swojej ojczyzny.

– Od początku planowałem zdobyć doświadczenie w Polsce, zobaczyć jak tutaj wszystko działa i z tym doświadczeniem wrócić do siebie i tam pomóc odbudowywać państwowość ukraińską. Moja rodzina nie bardzo była zachwycona tym, że wracam. Jeśli chodzi o odległość od domu to wiadomo, że tęsknili. Ale w Polsce przez 6 lat zdobyłem kontakty, doświadczenie i myślę, że z moją specjalizacją byłoby mi łatwiej znaleźć pracę. Teraz zaczynam w zasadzie od początku. Moim planem jest zamieszkać w Kijowie, zająć się publiczną aktywnością, może znaleźć pracę w administracji państwowej. Może to zbyt ambitne, ale zobaczymy, mam nadzieję że się uda.

Pytam Artema czy wśród mieszkających na Ukrainie jest strach przed nową wojną. – Uważam, że tylko wariat nie obawia się wojny. Jak masz takiego sąsiada, to zawsze się obawiasz – mówi Artem. Ale po chwili dodaje, że to jak dziś postrzegana jest Rosja, jeszcze w 2014 roku było diametralnie inne.

– Wtedy większość obywateli nie spodziewała się na czegoś takiego, jak teraz. Rosyjska telewizja oraz kultura była u nas bardzo popularna, wiele osób ją oglądało i nie do pomyślenia było, że taka „Przyjaźń Narodów” się tak zmieni – opowiada.

Mówi, że przed agresją rosyjską na Ukrainę, starsze osoby, do których zalicza również swoją babcię, były trochę takim „elektoratem prorosyjskim”. – Mówili, że za komuny to żyło się lepiej. Zresztą tak samo przecież mówią też niektórzy Polacy, że za Gierka było wspaniale. Teraz to się zmieniło, dla większości osób Putin już nie jest bohaterem, a jest wrogiem numer 1. Bo każdy ma w rodzinie kogoś, kto był na wojnie, albo akurat jest. Poza tym ludzie zobaczyli jak rosyjska telewizja pokazywała wydarzenia na Euromajdanie. Ja kibicowałem tam walczącym, widziałem co się działo, a w rosyjskiej telewizji informacje, że tam są tylko banderowcy, głupcy i amerykańscy prowokatorzy. Wtedy zaczęło się bardziej krytyczne myślenie – wspomina Artem.

W tej chwili na froncie wschodnim są kuzyni Artema. – Oni mają bardzo ostre poglądy, więcej by rozwiązywali siłowo. Ja uważam, że można pewne sprawy załatwić dyplomatycznie, bo przecież strzały nie zawsze przynoszą zwycięstwo. Oczywiście jestem pewien, że ukraiński naród jest gotowy do obrony. Mamy motywację i ducha do obrony wśród wojskowych oraz dobrych sojuszników jak Polska, USA, Wielka Brytania, Kanada czy Unia Europejska.

Specjaliści od wojskowości zauważają, że ukraińska armia jest znacznie silniejsza niż w 2014 roku. Ale jest też część cywilów, którzy w sytuacji zagrożenia również chwyciliby za broń. – Na pewno nie każdy. Ale wiele osób włączyłoby się do obrony terytorialnej, czy jakiejś pomocy humanitarnej. Już w 2014 roku, kiedy chodziłem do liceum, zbieraliśmy pieniądze na pomoc wojskowym, nosiliśmy im jedzenie, były plecione siatki do kamuflażu. Teraz też ludzie są gotowi pomagać wojsku – podkreśla Artem.

Absolwent UMCS podkreśla, że mimo ogromnego zagrożenia zwykli ludzie są dobrej myśli. – Dla nas Ukraińców słowa Nietzschego, stały się już takim trochę ludowym mottem: to co nas nie zabije uczyni nas silniejszym. Ludzie naprawdę tak myślą – kończy Artem.

W Polsce czuję się bezpiecznie

Krystyna Mielnicka ma 27 lat, w Polsce mieszka już od 10. W Lublinie pracowała w wielu miejscach, teraz jest kierownikiem biura zatrudnienia. Po pracy nagrywa filmy na TikToku, w których objaśnia swoim rodakom niuanse języka polskiego. Krótkie filmiki o zwrotach takich jak „robić sobie jaja”, „ale beka”, albo „co ma piernik do wiatraka” mają od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy wyświetleń.

– Dzięki Bogu rodzice mieszkają we Lwowie, daleko od wschodniej granicy – mówi. Na zachodzie kraju postrzeganie sytuacji na granicy jest zupełnie inne niż na wschodzie. – Ale moja siostra ma koleżankę z Charkowa. Tydzień temu powiedzieli jej, żeby przeprowadzała się do innej części Ukrainy, bo może być wojna. Z drugiej strony właścicielkę wynajmowanego przez nią mieszkania ktoś odwiedził i spisywał jej dane, żeby przez pół roku nie opuszczała swojego miejsca. Ta babcia mówi, że przecież gdzie ja będę wyjeżdżać. Ale wiele młodszych ludzi rzeczywiście chce stamtąd uciekać. A władze chcą jednak temu zapobiegać – opowiada.

Jak dodaje, wiele osób obawia się sytuacji takiej jaka miała miejsce w 2014 roku Doniecku czy Ługańsku. Wyjeżdżają więc do Polski czy do Niemiec.

– Nikt nie wie kiedy coś się zacznie. Moja koleżanka ze Lwowa ostatnio dostała wiadomość, że jest zapisana na mobilizację kobiet i ma się gdzieś stawić. Wiele osób stara się więc wyjechać na studia za granicę, żeby tego uniknąć.

Krystyna mówi, że rozmawiała ze swoją mamą, która zapytała ją czy wróci do Ukrainy. – Odpowiedziałam, że nie mam takich planów. Po pierwsze dobrze się tu czuję, mam pracę, spokojnie żyję. Po drugie nie chcę się stresować tym, że może być wojna, nie będzie co jeść, nie wiadomo co się wydarzy. W Polsce czuje się bezpiecznie – dodaje.

Bitcoin ważniejszy niż wojna

– To dla mnie bardzo bolesny temat – mówi Ivan Davydenko. Ma 33 lata, od 2009 roku jest na emigracji z Ukrainy. W 2012 roku przyjechał na studia do Polski i już tu został. W tej chwili pracuje w lubelskiej kulturze.

Pytam go o nagłówki z polskich i zachodnich mediów. Niektóre wręcz przesądzają, że agresja Rosji to kwestia czasu.

– Myślę, że polskie media przesadzają z przekazem katastroficznym opierającym się na wizjach historycznych: dziś atakowana jest Ukraina, to jutro my – mówi Ivan. – W samej Ukrainie nastroje są raczej bardziej optymistyczne. To oczywiście jeszcze zależy czym ktoś się zajmuje. Moja mama jest aktywistką miejską w Żytomierzu. Ona rzeczywiście obawia się agresji rosyjskiej. Już miała okazję angażować się w działalność pomocową osobom, które zostały dotknięte działaniami wojennymi na wschodzie Ukrainy. Trzeba pamiętać, że domy straciło tam 6 milionów ludzi. Kijów nagle powiększył się o milion mieszkańców. Czyli ludzie obawiają się kryzysu humanitarnego, ale też działalności dywersyjnej niektórych osób migrujących, w których interesie byłoby zakłócenie porządku. Żytomierz, tam gdzie mieszkają rodzice, to miasto gdzie jest pięć ważnych jednostek wojskowych, więc może być celem agresji. Ale z kolei mój ojciec który jest rezerwistą i był w wojsku, zachowuje więcej spokoju ducha i mniej się obawia. Młodsze pokolenie, siostra, czy jej rówieśnicy z Kijowa odebrali na poważnie komunikat, żeby nie panikować.

Polski dziennikarz Piotr Pogorzelski zajmujący się tematyką wschodnią, przytacza wyniki sondażu według którego w razie ataku 10,5 proc. Ukraińców dołączy do wojska, 9 proc. do batalionów ochotniczych, 23 proc. będzie pomagać w inny sposób: wspierając finansowo, oddając krew, czy pracując na rzecz obrony. 18,5 proc. osób odpowiedziało, że nie zrobi nic, 4 proc. zadeklarowało, że wyjedzie z kraju, a 22,5 proc. ankietowanych w ogóle nie wierzy w wojnę.

Zdaniem Ivana Davydenko młodzi ludzie o poglądach bardziej prawicowych chętniej mogliby zaangażować się w ewentualną walkę. Jego zdaniem wśród ludzi młodych o opcji bardziej liberalnej, czyli np. zwolenników obecnego prezydenta Wołodymira Żeleńskiego, takie zaangażowanie będzie mniejsze.

– U niektórych młodych ludzi widać większe zainteresowanie słabym kursem Bitcoina, niż wojną. Czyli przede wszystkim dotykają ich problemy finansowe – mówi Ivan. On sam z wojskiem również mało ma wspólnego, nie jest rezerwistą. – Ale na pewno czuję potrzebę zaangażowania się w działalność pomocową, gdyby taka była potrzebna. Już odezwało się do mnie kilka osób z Ukrainy, które pytały o opcję emigracji. Zadeklarowałem, że im pomogę. Mam nawet zarezerwowane dla nich miejsce do spania w swoim mieszkaniu.