Grozi Ci uzależnienie od pracy?

•   czym jest nałóg pracy
•   Jak są jego symptomy i przyczyny
•   Jak z nim walczyć

KIEDY PRACA STAJE SIĘ NAŁOGIEM?

Nie każdy kto spędza w pracy więcej czasu, niż ustalają to prawne normy, jest pracoholikiem. Według psychologicznej definicji o uzależnieniu mówimy wówczas, gdy zostaną spełnione wszystkie poniższe kryteria.

Zaabsorbowanie - praca staje się dominującą aktywnością w naszym życiu, pochłaniając nasze myślenie, uczucia i zachowanie.

Zmiana nastroju - aktywność związana z wypełnianiem obowiązków zawodowych jest wykorzystywana w celu modyfikacji naszego samopoczucia.

Zmiana tolerancji - nieustannie wzrasta w nas potrzeba intensyfikacji czasu spędzanego na wykonywaniu pracy, tak aby otrzymać satysfakcjonujący dla nas efekt (np. ten sam poziom zadowolenia, co poprzednio).

Symptomy odstawienia - w sytuacji, kiedy nie ma możliwości realizacji zadań zawodowych lub zostanie to znacząco nam utrudnione/ przerwane, pojawiają się nieprzyjemne odczucia i dyskomfort fizyczny (np. dreszcze, pocenie się, kołatanie serca itp.).

Konflikty - doznajemy wielu problemów wewnętrznych i interpersonalnych spowodowanych przepracowaniem np. na skutek zaniedbywania podstawowych obowiązków rodzinnych.

Nawroty – mamy tendencję do powielania przez nas starych szkodliwych wzorców, mimo prób kontroli lub ograniczania czasu spędzanego w pracy.

10 wczesnych sygnałów ostrzegawczych, o których warto wiedzieć w kontekście rozwoju nałogowego wykonywania pracy:

• Pośpiech i wrażenie bycia stale zajętym
• Silna potrzeba kontroli
• Perfekcjonizm (nierealistyczne wysokie wymagania wobec siebie i innych)
• Praca „do utraty sił”
• Nieumiejętność regeneracji i doświadczenia relaksu
• Osłabienie koncentracji lub zapominanie z powodu fiksacji tylko na tematach związanych z pracą
•  Niecierpliwość i irytacja
• Niezadowolenie z siebie
• Zaniedbywanie siebie

JAK TO WYGLĄDA W PRAKTYCE?

Cechą charakterystyczną pracoholizmu jest doświadczanie poczucia przeciążenia i wyczerpania psychofizycznego. Nasze myśli krążą tylko wokół spraw zawodowych. Praca pochłania nas bez reszty - kosztem snu, hobby, rodziny, przyjaciół itp. Nie korzystamy z urlopów wypoczynkowych, a jeśli już mamy dzień wolny, towarzyszą nam z tego powodu wyrzuty sumienia. Co ważne, pracujemy w tak szkodliwym trybie choć ani pracodawca, ani aktualne warunki ekonomiczne, wcale nas do tego nie zmuszają. Pozbawieni kontroli nad aktywnością zawodową, przymusowo kontynuujemy ją, bagatelizując pojawiąjące się w naszym życiu straty na tle: zdrowotnym (np. zaburzenia przewodu pokarmowego, choroby układu krążenia, bezsenność itp.), psychologicznym (np. wypalenie zawodowe, pogorszenie funkcjonowania poznawczego, zaburzenia lękowe i seksualne) oraz społecznym (poważne kłopoty w relacjach prywatnych, wyobcowanie rodzinne, współuzależnienie bliskich).

Na domiar złego, wykazujemy tendencję do zaprzeczania, że jesteśmy permanentnie zmęczeni i zestresowani. Skrajną i najpoważniejszą konsekwencją chronicznego uzależnienia od pracy może być nagła śmierć na skutek przepracowania. Zjawisko to, nosi nazwę karoshi i po raz pierwszy zostało zaobserwowane w Japonii. 

MOTOR NAPĘDOWY PRACOHOLIZMU

Pracujemy coraz więcej z powodu uzyskiwanej gratyfikacji, zazwyczaj takiej o charakterze emocjonalnym. Owa gratyfikacja może dotyczyć np.:

• Potrzeby nadkompensacji niskiej samooceny i niestabilnego poczucia własnej wartości (awans, uznanie, prestiż społeczny, rywalizacja)
• Ekscytacji poznawczej i twórczej
• Ucieczki od codziennych problemów osobistych
• Zapobiegania lub redukowania poziomu lęku i niepokoju (np. przed ewentualną porażką)

PRACOHOLIK VS ENTUZJASTA PRACY

Praca jako zachowanie o potencjale rozwojowym, odzwierciedla się w subiektywnym zadowoleniu z jej efektów. Towarzyszy temu poczucie, że to co robimy ma sens, a to z kolei stanowi podstawę wewnętrznej motywacji do dalszej pracy. W naszym życiu panuje równowaga na linii praca-dom. Mimo, że jesteśmy niezwykle zaangażowani w wykonywanie obowiązków zawodowych, to kiedy przychodzi taka możliwość, potrafimy odpoczywać i czerpiemy z tego radość – co przekłada się na wigor i nasz ogólny dobrostan. Patologiczne pochłonięcie aktywnością zarobkową stoi do tego w totalnej opozycji.

OSOBY ZAPRACOWANE OKRESOWO

Czasami jesteśmy zmuszeni do korzystania z naszych zasobów fizycznych i/lub mentalnych w znacznie większym stopniu, niż dotychczas miało to miejsce. Tymczasowe przeciążenie pracą jest zazwyczaj uwarunkowane sytuacyjnie (np. ze względu na problemy w firmie lub konieczność zarobienia dodatkowych pieniędzy). Żywimy jednak nadzieję, że jest to sytuacja przejściowa, po której czeka nas zasłużony odpoczynek – pracoholik tego typu potrzeb nie ma.

LECZENIE PRACOHOLIZMU

W leczeniu uzależnienia od pracy należy działać kompleksowo. Przede wszystkim jako osoby dotknięte szkodliwym wykonywaniem pracy, musimy uświadomić sobie istnienie tego problemu oraz jego konsekwencje i co najważniejsze wykazać dobrowolną chęć wyjścia z nałogu. Ze względów oczywistych, pracoholizm nie może być leczony poprzez całkowitą abstynencję. W terapii za jeden z głównych celów stawia się wzmacnianie zachowań budujących prawidłową równowagę między pracą a rodziną, przyjaciółmi, zainteresowaniami, wypoczynkiem i rozrywką itp.  Istotną rolę poświęca się również metodom pracy, które są ukierunkowane na zmianę naszych dezadaptacyjnych przekonań leżących u podstaw rozwoju pracoholizmu. Nikt z nas nie funkcjonuje w próżni, stąd w interwencjach terapeutycznych przeprojektowujemy również nasze środowisko – tak, aby poprawić funkcjonowanie naszego otoczenia oraz relacje zarówno zawodowe, jak i prywatne. Praktyczną pomoc przynosi także nauka technik głębokiego relaksu, konstruktywnych sposobów radzenia sobie ze stresem, treningu asertywności czy wypracowania zdrowych nawyków w kontekście spędzania wolnego czasu (np. na aktywności fizycznej).

Szczególnie rekomendowane pod kątem skuteczności terapii pracoholizmu są: psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, terapia systemowa, grupy samopomocowe oraz dodatkowa do wcześniej wymienionych działań, wspomagająca metoda mentoringu.

W tym ostatnim z pomocą przychodzi platforma  www.Behap.me - to bezpieczne internetowe narzędzie, która pozwala nawiązać i budować relację mentorską między osobami, które konstruktywnie rozwiązały kryzys uzależnienia (mentors) a ludźmi poszukującymi wsparcia lub motywacji w wymagającym procesie wychodzenia z nałogu (mentees). Czujesz, że to rozwiązanie jest dla Ciebie? Wejdź na stronę www.Behap.me, aby dowiedzieć się więcej jak zacząć korzystać z potencjału mentoringu jako mentor lub mentee.

Źródło:

Grzegorzewska I., Cierpiałkowska L., Uzależnienia behawioralne, PWN, Warszawa 2018