Po sukces do Lublina

– Ten minus wyszedł nam na plus – mówią Olga i Jan Grabscy właściciele galerii sztuki w Lublinie. – Tak często słyszeliśmy: „Ruscy, wynoście się tam, skąd przyszliście! Tu dla was nie ma miejsca!” Przeszliśmy wszystko, co najgorsze – bojkot, nieżyczliwość, niedobre słowa. Ale to złe traktowanie hartowało nas. Nauczyło, że musimy być dwa razy lepsi, dwa razy więcej się starać, żeby nas oceniano przynajmniej tak, jak innych. Olga i Jan Grabscy nie chcą dodawać: „jak innych Polaków”. Prawdziwy Polak – Czy Jan na każdym kroku musi udowadniać, że jest prawdziwym Polakiem, a jego rodzinę wywieziono na Sybir? – pyta Olga i widać, że ciągle ją to dotyka. – Na cmentarzu na Lipowej są groby moich przodków. Teraz, jak mamy obywatelstwo polskie, po latach tu spędzonych, to mniej boli – on obejmuje ją ramieniem, jakby chciał ją uchronić przed złem tego świata. Na zapleczu lubelskiej Galerii Grabski przy ul. Grodzkiej leży podkowa. – To na szczęście. Od jednej z tych życzliwych osób, dzięki którym nie załamaliśmy się – mówią. – Nawet jak było 80 procent bólu, to dzięki tym 20 procentom ludzi, którzy dzielili z nami posiłek, wiedzieliśmy, że jest nadzieja – mówią zgodnie. Zmienić mentalność W jednej z sal czynna jest wystawa prac Andrzeja Mleczki. Obok, w pięknych wnętrzach, wiszą obrazy znanych artystów. Po doborze nazwisk widać, że to licząca się galeria. – Zadzwoniłam do Andrzeja Mleczki, czy przyjedzie na wernisaż. Wiedziałam, że nie lubi jeździć. A on: „Pani ma inny akcent...”. – Tak, bo ja jestem repatriantką – śmieje się Olga wspominając tę rozmowę. – A on: „No to ja będę w Lublinie”. – Problem repatriacji jest tragiczny – mówią zgodnie. – Ludzie tam urodzeni i wykształceni przyjeżdżają tu, ale w głowie mają tamten ustrój. A tu wszystko jest inaczej. Oni mają nadzieję, że to będzie ich ojczyzna, że wszystko im da. I po pół roku przechodzą załamanie nerwowe. A wracać do czego nie mają – sprzedali swój dobytek, swoje domy, przyjęli polskie obywatelstwo. Są bez pracy, bez znajomych, bez nadziei. Napływają wspomnienia. Olga i Jan przytulają się na moment do siebie, jakby ciągle potrzebowali wzajemnego wsparcia. – Przyjechaliśmy pierwszy raz w 88. roku. Na wycieczkę. W następnym roku znów. I już widzieliśmy zmiany – przede wszystkim w sklepach. – Co było najpierw? Targowisko – śmieją się. – Zaczynaliśmy jak wszyscy, co stamtąd przyjechali. – Ja nie znałam pieniędzy i jak ktoś płacił, to podawałam mu swoją portmonetkę. Każdy wydawał sobie resztę. Pani wie, że wieczorem, jak policzyliśmy, to zgadzało się co do grosiczka, nikt nas nie oszukał – do dziś dziwi się Olga. – Nie, nie chcieliśmy zostać od razu. Postanowiliśmy przyjeżdżać, żeby sprawdzić, czy uda nam się zmienić naszą mentalność. Powiedzieliśmy sobie: jeśli tak się stanie – zostaniemy. Jeśli nie, to nie chcemy być w sytuacji tych Polaków, którzy spalili za sobą mosty, nie ułożyli sobie życia tu, a tam nie mają po co wracać. Początek mają za sobą. Dziś mówią o nim jako o szkole życia, lecz ich słowa zaprawione są goryczą. – Nie znaliśmy polskiego. Na targu poprosiłam, żeby ktoś napisał kartkę, że szukamy mieszkania. Wynajęliśmy przy Kunickiego, tam się wtedy dużo ludzi budowało. Robiliśmy wszystko – budowa, sprzątanie, sprzedawanie na targu. Było zimno, brakowało pieniędzy. Ale też byli ludzie życzliwi, którzy zaufali nam, opiekowali się nami. Jan kończył Akademię Sztuk Pięknych w Charkowie. Malował, tworzył grafiki. W pewnym momencie pomyśleli: trzeba spróbować odnaleźć się we własnym biznesie. Nie możemy wiecznie stać na targu. Kazimierz Wiedzieli, że niedaleko jest piękne, zabytkowe miasteczko, rynek dzieł sztuki. – Przeszliśmy swoje. A najgorsze w Kazimierzu – mówią to z pewnym smutkiem, bo ostatecznie Kazimierz stał się ich domem. Ale zaraz dodają: – Jesteśmy przez to pewniejsi siebie, doszliśmy do wszystkiego sami. Jan stawał w cieniu wielkiego kasztana i najpierw sprzedawał starocie. – Miałem na to pozwolenie od burmistrza – szybko wyjaśnia. Później zaczął malować. – Pierwsza praca, jaką sprzedałem jeszcze na targu, to były kwiaty, miniaturka. – Żeby nie zakłócać spokoju wielkich malarzy, przyjeżdżał w zwykły dzień – we wtorek i piątek – mówi Olga. Do dziś czuje się tamten ich lęk przed tym, czy ich nie przepędzą, nie zrobią awantury, nie zabronią rozstawiać sztalug i obrazów. – Malowałem na zwyczajnym papierze. Mozolnie skalpelem wycinałem passe–partout, oprawiałem w jakąś tam ramkę kupioną w pierwszym sklepie. Kiedyś podszedłem do jednego z tutejszych artystów i pytam, skąd ma takie piękne ramy? A on: „Sprowadzam z Paryża”. A passe–partout? – „Też sprowadzam z Paryża”. Hm, myślę sobie, nigdy nie będzie mnie na to stać. Dopiero później ktoś ze znajomych powiedział mi, że są takie specjalne sklepy w Lublinie, gdzie to wszystko można kupić – z pewną niechęcią przyznaje się Jan do tych doświadczeń. – Jak Jan zaczął sprzedawać pierwsze obrazy, to już głośno się mówiło, że... ruska mafia opanowuje handel dziełami sztuki w Kazimierzu. A oni sięgali dalej – spod kasztana chcieli przenieść się na kazimierski rynek. I chcieli, żeby ich stamtąd nikt nie przegonił. – Ktoś nam powiedział, że tam mogą stać tylko członkowie ZPAP. Ktoś inny dodał, że trzeba się o to starać może dwa lata i mieć własne wystawy. – Kiedyś byliśmy w Warszawie i wstąpiliśmy do ministerstwa kultury, żeby spytać, jakie są warunki – śmieją się teraz opowiadając tę historię. – Zagubieni, na korytarzu zaczepiamy jakąś panią, gdzie można uzyskać informację. A ona zaprasza nas do gabinetu. Mówimy o co chodzi, a ona na to: „Przywieźcie swoje prace do pokazania”. I na odchodnym daje nam wizytówkę. Czytamy po wyjściu, a to... dyrektor departamentu! Aż nas zamurowało... W ciągu trzech miesięcy zostali przyjęci do ZPAP i do dziś się dziwią, że nie trzeba było skomplikowanych formalności. Tak samo było z obywatelstwem – konsul w Charkowie załatwił sprawę w czasie jednej czy dwóch godzin, kiedy pili herbatkę. – Mieliśmy szczęście do ludzi na poziomie, życzliwych i pełnych zrozumienia. Galeria Do Kazimierza przyjechał niemiecki minister Kinkiel z Dariuszem Rossatim. Mieli odbyć spacer po Rynku. – Wcześniej jakaś pani wybrała grafiki Jana. Mówiła, że jej się bardzo podobają. Zapłaciła i powiedziała, żeby wręczyć ministrowi, jak podejdą. Boże, jaki stres, cały czas myślałam: „Co ja im powiem, nie umiem dobrze po polsku...”. Tak zgłupiałam, że jak podszedł, to ja wręczyłam mu te prace i... zaprosiłam nad Morze Czarne – śmieje się dziś Olga. Ale to nie koniec tej historii. – W zeszłym roku pan Rossati przyjeżdża z żoną i córką. Jan stoi przy sztalugach. Myślę sobie: „Pozna czy nie?”. Podszedł i mówi: „Widzę, że mąż zmienił technikę, tworzył grafiki a teraz maluje akwarele...”. Ale mnie zaskoczył! W Kazimierzu poszła wieść, że Ruscy sprzedają obrazy poniżej ceny, że zabierają kupców. Jan podniósł cenę swoich o 100 procent, żeby nikt go nie posądził o nieuczciwą grę. Później to już się odważył stać na Rynku nawet w niedzielę. Na swoim W Lublinie na Starym Mieście był lokal do wynajęcia. A oni już byli pewni, że dadzą sobie radę. – To był strach. Boże, jak zadzwonić z naszym akcentem?! Tyle razy nam mówili, że jesteśmy ruska mafia. Jak ludzie nas usłyszą, to się przestraszą – wspomina Olga tamten czas. – Prosimy znajomych: „Zadzwońcie, was posłuchają”. Później już Jan kontaktował się z tymi ludźmi. Po uzyskaniu ich zgody uwierzyliśmy, że szczęście się do nas uśmiechnęło. Nie przestraszyli się nas, wynajęli nam lokal. Jeśli myśleli, że będzie łatwo, to się mylili. Zaczął się bojkot Ruskich. Nikt nie chciał wstawiać obrazów do ich galerii. Ale i tu znaleźli się ludzie dużego formatu. – Pierwsi przynieśli prace Łazorek, Gnatowski, Kołodziejek – informują i dodają, że zarówno wtedy jak i dziś nie przyjmowali kiczu. Bo galerie powinny kształtować dobry gust. – Muszę powiedzieć, że cały czas otaczał nas krąg osób życzliwych. Nie było Wigilii, którą spędziliśmy sami. Z tych pieniędzy, co dostaliśmy jako repatrianci, część wysłaliśmy do domu dziecka w Puławach i do dwóch domów dziecka w Sewastopolu. Jana mama, katoliczka i moja, prawosławna tak nas wychowały, że trzeba się dzielić z biedniejszymi. To nasze podziękowanie dla ludzi, którzy nam pomogli – mówi Olga. Obydwoje są pełni ciepła i optymizmu. Ona wesoła, otwarta, on skupiony, rozważny. – Jeszcze czeka mnie szkoła – mówi Olga. – Nie miałam na to czasu. Już mówię po polsku, ale nie umiem pisać. On wystawia kilka swoich świetnych prac. Stonowane, rozległe horyzonty pejzaży. – Dlaczego taki format? – Bo mam wysoki wzrost i stawiamy przed sobą szerokie horyzonty – żartuje Jan.

Między prawdą a kieliszkiem

Henryk W. z Niedrzwicy przysłał do naszej redakcji swój życiorys. Nie taki od urodzenia, ale ten wyimek, który zaważyć może na dalszym losie człowieka. Życiorys zadziwiająco szczery. Miał szansę „Ożeniłem się z miłością mojego życia, urodziły nam się cztery córki. (...) Żona nie chciała mieszkać na wsi, postanowiła sprzedać nasz dom. Mój opór przepłaciłem pierwszym wyrokiem sądu rejonowego w Kraśniku w 1996 roku, którego wykonanie zawieszono. Miałem jakoby znęcać się nad żoną. Jakie to było znęcanie najlepiej świadczy sentencja wyroku: rozcięta warga i zwolnienie lekarskie poniżej 7 dni...” Piętrowy, murowany klocek stoi niedaleko drogi, schowany za drzewami. Drzwi otwiera młoda kobieta. • Czy tu mieszka pan Henryk W.? – Nie, nie mieszka. A o co chodzi? • List przysłał do redakcji. Gdzie można go znaleźć? Wzruszenie ramionami: – Poproszę mamę. Wchodzimy do środka, prowadzeni przez byłą żonę Henryka W. – Przeszkadzaliśmy mu, ja i dzieci – stwierdza kobieta stanowczo. – Chciał nas stąd przepędzić. Tej nocy, kiedy rozlał ropę i powiedział, że nas podpali, ja z dziećmi postanowiłam się stąd wyprowadzić. Wróciłam dwa lata temu, po uzyskaniu rozwodu i po eksmisji byłego męża. • Gdzie on teraz mieszka? – Nie wiem. Czasem przychodzi do tej letniej kuchni, która tam stoi – wskazuje ręką niewielki budynek odgrodzony płotem. • Pisze, że ten dom jest współwłasnością, że działkę podarowała jego matka. – Faktycznie, ale w małżeństwie jak jest dobrze, to nikt nie myśli o problemach, jakie mogą być i wszystko jest wspólne. Teraz nie ma pieniędzy na podział majątku. • Skarży się, że komornik wyrzucił wszystkie jego rzeczy i został bez niczego... – Był poinformowany o wszystkim. Została wyznaczona data. Sam sobie winien, że nie przyszedł. • Dlaczego został eksmitowany? – Dlatego, że to on stwarzał problemy. Ja i dzieci mamy prawo do normalnego życia. Najpierw prosiłam żeby zgodził się na leczenie, ale, oczywiście, nie chciał. Zawsze lubił wypić, wtedy uważało się, że wszystko jest dla ludzi. Zaczęło się 10 lat po ślubie – każda okazja była dobra. Ja nie chciałam chodzić na libacje. Pod moją nieobecność zrobił melinę z domu. Zaczęło się bicie, straszenie, niszczenie sprzętów. Wyłączał nam światło, wodę, ogrzewanie, szykanował. Zaczęłam wzywać policję. Miał w sądzie sprawę jedną, drugą, siedział. Musiałam bronić siebie i dzieci. • Córki utrzymują kontakt z ojcem? – Są dorosłe. Odróżniają dobre od złego. Mówią, że ojca mają tylko na papierze. • Czy nie ma szansy na to, żebyście się dogadali? Na przykład, gdyby przestał pić? – Absolutnie nie. Mówi, że jest skrzywdzony, chory? Tak – za własne pieniądze i na własne życzenie. To skrzywienie psychiczne. Jak człowiek tyle lat pije, to musi zostać jakiś ślad... Jest dużo mężczyzn pijących, ale jakoś chronią rodzinę. On miał na celu jedno: zniszczyć nas. Nie ma mowy o powrocie. Dawałam mu szansę, liczyłam że się opamięta. Teraz, jak tylko będzie nas nachodzić, wezwę znów policję. Jak nie miejscową, to z Lublina. Ja już nauczyłam się bronić, nie dam się bić i upokarzać. Od wyroku do wyroku Drżą mu ręce, gdy wyjmuje plik dokumentów. Kładzie je na blacie stolika, a ja liczę: jeden wyrok, drugi, trzeci, kolegium, kolegium, rozwód, wyrok... Za znęcanie się fizyczne i psychiczne nad żoną, za grożenie zabójstwem, nakaz eksmisji, kolegium za to, że „złośliwie dokuczał i niepokoił wypuszczając z bojlera ciepłą wodę”. Obok kładzie kartki, które zawierają nagłówek „Postanowienie o odmowie wszczęcia dochodzenia”, albo informację, że z powodu niewykrycia sprawcy nie skierowano do sądu wniosku o ukaranie winnego zniszczenia odzieży wartej 240 zł. – Jak mnie dokuczała, niszczyła mi ubranie, zamykała łazienkę, to policja i prokuratura uważały, że nie ma znamion czynu zabronionego – pokazuje kopię uzasadnienia. – Oskarżyła mnie, że jej kurczaki zabijałem. A co mnie do jej kurczaków? Ja ich po prostu nie grzebałem – gdzie padły tam sobie leżały... Henryk W. nieskładnie, wylicza swoje krzywdy, straty z pozoru niewielkie, które urosły do rangi symbolu niesprawiedliwości. – Ja miałem wersalkę i telewizor, komornik wszystko zabrał. Nie wiem – gdzie. Ale antena do telewizora była moja! Dlaczego ona sobie antenę zabrała? Zostałem jak dziad, bez niczego. Cały czas muszę płacić jakieś koszty, obciążenia, sam nie wiem – za co. Płaciłem alimenty na córkę przez parę lat bezprawnie, bo ona wcale do szkoły nie chodziła. Mnie z renty zostaje 260 złotych miesięcznie. Nerwowo przekłada papiery, które bezdusznie świadczą przeciwko niemu. Powtarza: jak można wierzyć tylko jednej osobie? Jak zgłosiłem swoich świadków, to sąd wcale nie chciał ich przesłuchać. Skąd ona bierze te obdukcje? W niewielkiej letniej kuchni, do której eksmitowany został Henryk W., panuje nieopisany bałagan. Brak ogrzewania, prądu, wody. – Czego oczekuję? Chciałbym wrócić do swojego domu, z którego mnie wyrzucono – mówi. – Zająłbym dół, mogę zrobić osobne wejście. Idzie zima, gdzie ja się podzieję? Co o tym się mówi? Każdy, kto by powiedział, że mężczyźni w Niedrzwicy nie piją, byłby śmieszny. Piją. Mniej albo więcej. Bo się spracowali ciężko albo bo nie mają pracy. Bo trzeba się rozerwać towarzysko albo ma się kaca. Lub chandrę... Henryk W. tego dnia pomagał sąsiadom ciąć drewno. Piła głośno wyje na posesji, kilku mężczyzn zmaga się z olbrzymimi sosnami, później odrzucają na bok przycięte deski. Jaki jest Henryk W.? – Użyczny sąsiad – stwierdza młody Marek Wojtyła. – Zawsze przyszedł, spytał, czy co trzeba pomóc. Jak obiecał, to było pewne. Czy pije? – młody człowiek śmieje się. – Pani, a kto dziś nie pije? Ale przecież nie tak, żeby leżał w rowie... – Zawsze był pracowity, pomocny i chętny – mówią rodzice pana Marka. – Nigdy nie był agresywny. Jak pierwszą córkę za mąż wydawał, to nie pił na weselu. Później to myśmy tam nie chodzili. Nikt nikomu za drzwi nie zagląda, kto wiedział, że tam się zaczął kryzys? No, ale żeby pod własny dach nie mógł wejść? To coś nie tak. – Niech mu pani pomoże – prosi ojciec Marka, Eugeniusz. – Idzie zima. Żeby chłop, jak pies, gdzieś się tułał? Nieraz tu przychodzi i mówi: – Masz jaką robotę, to za obiad ci zrobię... – Kiedyś obsiał swoje pole i zamówił kombajn. Mówił, że maszyna przyjechała, kiedy go w domu nie było. Ona kazała, żeby sobie pojechali z powrotem. I wszystko zmarniało – dodaje sąsiadka. – Tak się cieszył z wnuka! Teraz mu nie pozwalają z dzieckiem się widzieć. My nie mamy nic do nich, ale o nim nie możemy złego powiedzieć. Warto mu pomóc. Jak to tak kogoś z własnego domu wyrzucić? W gminie Pytani o Henryka W. urzędnicy nie chcą opiniować jawnie. – Sprawa nie jest taka oczywista – mówią dając do zrozumienia, że obydwie strony są nie bez winy. Wiesława Gost, sekretarz gminy, a jednocześnie przewodnicząca Komisji Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, jest bardziej otwarta: – Według mnie to dobry człowiek, ale w szponach nałogu. Zawsze był pracowity i uczynny, ale alkohol spowodował nieporozumienia rodzinne. Prosiłam, żeby podjął leczenie – nie chciał. Nie mogę powiedzieć, że żona nie wykazywała dobrej woli. Nie rozumiem jednak, dlaczego odwróciły się od niego córki, dlaczego nigdy ojcu nie dawały nadziei? Myślę też, że on cierpi na zaawansowaną nerwicę. Szkoda, nie jest zawistny, ma dość pozytywny stosunek do życia i ludzi. Chciałabym, żeby się leczył i żeby ktoś mu pomógł. Mówią lubelscy prawnicy Prawnik I: – Bywa, że jeśli osoba nadużywająca alkoholu otrzyma wyrok za znęcanie się nad rodziną, to później jest pewien automatyzm. Sądy są z reguły sfeminizowane; to może mieć wpływ na wyrok. Brany jest pod uwagę interes kobiety i rodziny, a podczas kolejnych rozpraw ten paragraf kodeksu karnego, który mówi o groźbie zabójstwa. Wyrok jest niejako formą zapobieżenia takiej ewentualności. Mogę podejrzewać, że kolejne wyroki, które w sprawie zapadają, zawsze będą na korzyść kobiety nawet, jeśli jej racje są wątpliwe. Prawnik II: – Nie znam takiego automatyzmu. Być może młodzi sędziowie, którzy zapoznają się tylko z dokumentami, wyrabiają sobie taką opinię o oskarżonym, ale też wiedzą o tym, że są wyższe instancje i że podlegają kontroli, a oskarżony może się odwołać. Nie, nie można powiedzieć, że ktoś, kto ma jeden wyrok, później jest niesprawiedliwie osądzany. Ja nie znam takich przypadków. Szansa Henryk W. zwrócił się o pomoc do lubelskiego biura SLD. Być może tam radca prawny pomoże mu zredagować pismo odwoławcze od wyroku o eksmisji lub doradzi, jak przeprowadzić sprawę o podział majątku. Został też poinformowany gdzie i jak skontaktować się z komornikiem w sprawie zwrotu tych rzeczy, które zostały zabrane podczas eksmisji. Czy jest szansa, że wróci do domu, że przestanie pić, że pobawi się z wnukiem? Są sprawy beznadziejne choć i cuda też się zdarzają. Czy w tym przypadku na cud można liczyć? Maria Dobosiewicz Henryk W.: – Zostałem jak dziad, bez niczego...

Majątek za książki

Komplet nowych podręczników do I klasy podstawówki kosztuje 120 zł (z ćwiczeniami i zeszytem lektur 144 zł), za książki do I klasy gimnazjum rodzice muszą zapłacić ponad 370 zł. Kogo stać na taki wydatek?

Z tętniakiem do kasy chorych

Bez zgody kasy chorych nie przyjmujemy - mogą od dziś usłyszeć pacjenci z tętniakami i krwiakami w SPSK 4 w Lublinie. Od ponad pół roku kasa nie chce podpisać kontraktu na te usługi ze szpitalem, który tonie w długach.

Karoseria w pianie

Myjnia samochodowa przy ul. Szewskiej 3 w Lublinie. Ruch jak wszędzie, ale zawsze znajdą się zwolennicy tradycyjnej metody mycia aut. Nie wszystkim odpowiadają klaustrofobiczne myjki mechaniczne. Wielu kierowców - co tam dużo mówić - nie umie ich obsługiwać, a są i tacy którzy twierdzą, że jedynie ręcznie można auto starannie umyć.

Lekarze odwołują planowane zabiegi

Wielkie gotowanie na deptaku

Komunie mniej wystawne

Jak rower – to najtańszy, za 200–300 zł. Szczytem marzeń jest komputer. Prezenty na I komunię św. nie są w tym roku tak bogate jak w latach poprzednich. Podobnie jak stroje.

Wszystko o powozach

Nie trzeba już jechać aż do Łańcuta, aby obejrzeć wystawę zabytkowych powozów. Od soboty są do zobaczenia w Kozłówce.

Nasi Ambasadorzy

Wczoraj w Filharmonii Lubelskiej marszałek województwa lubelskiego Edward Hunek wręczył honorowe tytuły Ambasadora Województwa Lubelskiego.