Po czterech miesiącach zabiegów konserwatorskich ikona Matki Bożej Chełmskiej wróciła na swe miejsce na ołtarzu bazyliki Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Chełmie. Odnowioną ikonę, jej kopię oraz pozłacaną wnękę ołtarzową pobłogosławi ksiądz infułat Kazimierz Bownik, który poprowadzi również wszystkie konferencje nowenny.
Cudowny obraz Matki Bożej Chełmskiej związany jest z Chełmem od trzynastego wieku. W 1639 r. Biskup unicki Metody Terlecki zlecił opracowanie jego historii ojcu Jakubowi Suszy, ówczesnemu przełożonemu klasztoru bazylianów na Chełmskiej Górze. Już w siedem lat później, powstało dzieło Phoenix [...] redivivus. Opisał w nim, Jakub Susza ikonę, jej dzieje i kult oraz przytoczył opis łask Matki Bożej,
„Ten tedy Klejnot alboli Obraz Panny Najświętszej nieomylnie na drzewie cyprysowym jest malowany. Dowodem jest tego zapach wyśmienity cyprysowy, z niego, gdy zarżnie, wychodzący [...]. Malowanie tego Obrazu prawie jest misterne i majestatu pełne. Twarz u Panny i Matki Bożej, w skromności poważna, w powadze straszna, i w strachu jakoś przyjemna; a serce ludzkie occultis stimulis przenikająca, i do nabożeństwa wzbudzająca, miernie przedługowata, wszytka czarniawa, ale w swej czarności ozdobna, zgoła nigra sed formosa [...]. Na prawej ręce obrazu tego Panna Błogosławiona, zbawienie swoje i nasze Jezusa dzieciątko nosząc: okiem swoim macierzyńskim, do oka jego Synowskiego i Boskiego, per rectam lineám, z przedziwną symetrią zmierza; i jakobyś na żywą patrzał, nie tylko Boskie Syna swego oko, Boskie Syna swego serce; ale też każdego na się patrzącego, gołębiczemi oczyma swemi zrania [...].Wzdłuż ten Obraz Święty na półtora łokcia, i mało coś nie na ćwierć; wszerz jest na pół piątej ćwierci; wziąwszy jakoby na dwa palce, z tablic trzech spojony. Matka i Panna Przenajświętsza po biodra wymalowana, całego Syneczka Jezusa, ciemnoczerwoną sukienkę zwierzchnią jakoby złotem przetykaną, a wnętrzną ciemnobłękitną odzianego, na prawej swej, jakom rzekł, piastuje, sama w sukienkę zwierzchnią, tak też koloru ciemnoczerwonego, wnętrzną ciemnobłękitnego przybrana”.
Pierwsza koronacja obrazu odbyła się w 1765 r., czyli dokładnie 255 lat temu. Ikona przebywała w Chełmie do 1915 r. duchowni prawosławni, ewakuując się z Chełma, wywieźli ją w głąb Rosji.
Ikona wróciła na krótko do bazyliki we wrześniu 1943 r. Ponownie zniknęła w 1945 r. W latach 90. XX wieku obraz odnalazł się i trafił do Muzeum Ikony Wołyńskiej w Łucku na Ukrainie, gdzie można go oglądać.
W chełmskiej bazylice NNMP znajduje się replika cudownego obrazu, wykonana w 1938 roku przez Władysława Ukleję. Właśnie ten obraz koronował w 1946 r. Stefan Wyszyński, ówczesny biskup lubelski.
W 1957 r. miała miejsce jeszcze jedna i ostatnia koronacja obrazu Chełmskiej Madonny. Po kradzieży kosztownej koszulki, po raz trzeci obraz koronował biskup Piotr Kałwa.
- Mieliśmy się zająć renowacją tylko samych sukien i koron, ale jak sięgnęliśmy do ikony, okazało się, że potrzeba jej natychmiastowej konserwacji. Deska, na której jest wizerunek Matki Bożej Chełmskiej, była mocno zniszczona. Renowację obrazu parafia powierzyła znanemu konserwatorowi sztuki z Piaseczna Andrzejowi Laskowi. Pomagała mu w tym Monika Stachurska. Natomiast konserwację koszulki z obrazu Matki Bożej Chełmskiej wykonała Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie. Koszulka została wyhaftowana w 1957 r. przez s. Monikę i s. Auxilię ze Zgromadzenia Zakonnego Sióstr Felicjanek w Wawrze/Warszawie. Korony wykonała Pracownia Artystyczno-Cyzelersko-Brązownicza Henryka Sztorca w Krakowie - opisuje w „Niedzieli Lubelskiej" ks. Andrzej Sternik, proboszcz parafii.
Prace konserwacyjne wykonał przy niej chełmski złotnik Kazimierz Kaszuba. Przy okazji renowacji, powstała kopia ikony Matki Bożej Chełmskiej, którą wykonała i podarowała sanktuarium pani Maria Tyzenhauz z Lublina. Obraz za zgodą abp. Stanisława Budzika będzie peregrynował po parafiach Ziemi Chełmskiej.
Matka Boża nawiedzi dekanaty: Chełm-Wschód, Chełm-Zachód, Siedliszcze i Krasnystaw-Wschód i Krasnystaw-Zachód. To wotum wdzięczności i pamiątka 255. rocznicy pierwszej koronacji.