Puławy za dawnych lat. Tak wyglądało miasto w latach 80. XX wieku

Pierwsza wzmianka o Puławach pojawia się w 1626 r. W tamtym okresie była to malutka wieś z kilkoma chałupami i jedną karczmą. W 1669 r. Herakliusz Lubomirski obrał Puławy za swoją rezydencję, które z pańszczyźnianej wsi przewozowej położonej wzdłuż Wisły (gdzie ludność trudniła się flisactwem i rybołówstwem), z osady bez zaplecza rolniczego, stopniowo stały się ośrodkiem handlu, skupionym wokół magnackiej siedziby. Gwałtowny rozwój gospodarczy rozpoczął się od momentu przejęcia dóbr przez Czartoryskich, Puławy zdetronizowały pod tym względem nawet pobliski Kazimierz Dolny.

Pod koniec XVIII w. miejscowość przestrzennie składała się z osady pałacowej, wsi pańszczyźnianej Puławy – dzisiejsza ul. 1 Maja obecna ul. 6 Sierpnia, oraz dzielnicy Mokradki. Od momentu osiedlenia się tu na stałe Izabeli i Adama Czartoryskich w 1782 r. zaczęto przekształcać i rozbudowywać magnackie włości. Puławy ciągle pozostawały wsią a prawa miejskie uzyskały dopiero w 1906 r. dlatego brak jest tu rynku i planu regulacyjnego. Handel skupiał się wzdłuż ul. Lubelskiej.

Wykształcona w XIX w. siatka ulic nie ulegała zmianom w XX w., co najwyżej istniejące drogi stawały się ulicami i otrzymały nazwy – np. ul. Gdańska, Filtrowa, Japońska oraz są stopniowo zabudowywane. W dwudziestoleciu międzywojennym powiększono teren Puław o przyłączone: Wólkę Profecką i Włostowice. Powstała też zupełnie nowa i planowo zabudowana dzielnica Działki, mająca charakter willowo - letniskowy.

Całe miasto charakteryzuje duża ilość drzew i ogrodów. W tym czasie powstały budynki użyteczności publicznej min. gmach gimnazjum im. A. Czartoryskiego, wieża ciśnień, elektrownia, rozpoczęto budowę szpitala, oraz monumentalna i dziś nieistniejąca brama portowa.

Po II wojnie światowej ulokowano tu Puławskie Azoty. Zmieniono śródmieście miasta, przez wybudowanie nowego centrum z nowymi realizacjami: szkołą chemiczną, hotelem, domem towarowym, budynkiem PKO-PZU, budynkiem Prezydium PRN. Zwarta zabudowa istniała jedynie wzdłuż części ul. Lubelskiej (obecna Piłsudskiego) w postaci murowanych piętrowych kamienic, w innych miejscach jest to zabudowa rozproszona, gdzie dominują wille, dworki, budownictwo małomiasteczkowe, chałupy.

Źródło: wybrane fotografie i informacje pochodzą ze strony Lubelskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie