Kwalifikacja fundacji rodzinnej w myśl Ustawy o AML

Fundacja rodzinna jest osobą prawną, unormowaną przepisami Ustawy z dnia 26 stycznia 2023 roku o fundacji rodzinnej. Jej zasadniczym celem jest gromadzenie mienia, zarządzanie nim oraz spełnianie świadczeń na rzecz i w interesie beneficjentów. Chociaż jest to forma stosunkowo nowa, działająca w ramach polskiego porządku prawnego od 2023 roku, zyskała już szerokie grono zwolenników, a rejestr fundacji prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim liczy sobie ponad kilkaset rekordów. 

Chociaż fundacje rodzinne działają głównie w oparciu o dedykowaną sobie ww. Ustawę, ciąży na nich także szereg obowiązków wynikających z innych aktów m.in. RODO oraz Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy. W myśl przywołanej Ustawy o AML fundacja rodzinna nie jest jednak instytucją obowiązaną. Dlaczego? Przepisy Ustawy zakwalifikowały fundacje rodzinne do kategorii określonej jako  trust a więc „regulowany przepisami prawa obcego stosunek prawny wynikający ze zdarzenia prawnego, umowy lub porozumienia, w tym zespołu takich zdarzeń lub czynności prawnych, na podstawie którego dokonuje się przeniesienia własności lub posiadania wartości majątkowych na powiernika w celu sprawowania zarządu powierniczego oraz udostępniania tych wartości beneficjentom tego stosunku oraz fundację rodzinną w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej.” Owy trust nie znajduje się tymczasem w katalogu podmiotów określonych jako podmioty obowiązane z art. 2 Ustawy o AML. 

Beneficjent a beneficjent rzeczywisty

Trusty, których:

• powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne, mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub 
• nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu, 

znajdziemy jednak w innym katalogu Ustawy o AML – w katalogu podmiotów zobowiązanych do zgłaszania beneficjentów rzeczywistych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. I chociaż beneficjent (o którym mowa w Ustawie o fundacji rodzinnej) i beneficjent rzeczywisty (z Ustawy o AML) zdają się mieć ze sobą wiele wspólnego, to powiedzenie, że są to pojęcia tożsame, byłoby sporym nadużyciem. 

Na gruncie Ustawy o fundacji rodzinnej, pod pojęciem beneficjenta należy rozumieć osobę lub organizację pozarządową prowadzącą działalność pożytku publicznego, wskazaną przez fundatora fundacji rodzinnej jako ta, która – po spełnieniu ustalonych wobec niej warunków – została uprawniona do odbierania świadczeń z majątku fundacji. Tymczasem w myśl przepisów o AML, beneficjent rzeczywisty to osoba fizyczna, która sprawuje bezpośrednio lub pośrednio kontrolę poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych, umożliwiające wywieranie decydującego wpływu na podejmowane czynności lub działania, lub każdą osobę fizyczną, w imieniu której są nawiązywane stosunki gospodarcze lub jest przeprowadzana transakcja okazjonalna. Mając zatem na uwadze strukturę organizacyjną fundacji rodzinnej nie sposób nie zauważyć, ze definicję „beneficjenta rzeczywistego” spełniają nie tylko beneficjenci w rozumieniu Ustawy o fundacji rodzinnej, ale także jej fundator oraz członkowie jej organów. Można więc pokusić się o stwierdzenie, że każdy beneficjent fundacji jest beneficjentem rzeczywistym, ale nie wszyscy beneficjenci rzeczywiści muszą być beneficjentami fundacji rodzinnej. 

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Po ustaleniu wszystkich beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej, na organie reprezentującym fundację ciąży obowiązek dokonania zgłoszenia w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych. Może się to wydawać dość zadziwiające, biorąc pod uwagę, że jednym z zasadniczych zadań fundacji rodzinnych jest ochrona majątku rodzinnego, a tym samym prywatności fundatora i jego beneficjentów. Należy zwrócić także uwagę, ze w ramach statutu będącego aktem konstytuującym fundację, beneficjenci fundacji mogą być określani zbiorowo lub niejednoznacznie (np. jako potomkowie fundatora płci męskiej).  To znacznie utrudnia ich wskazanie na potrzeby CRBR. 

Niemniej, fundacje rodzinne cieszą się wieloma przywilejami, m.in. natury podatkowej. Nadto, aby powołać do życia fundację rodzinną należy zgromadzić kwotę minimum 100.000 złotych, choć w rzeczywistości kwota ta - zwiększona o koszty prowadzenia fundacji i załatwiania jej spraw - może być dalece wyższa. To wszystko generuje w oczach organów wzrost ryzyka w zakresie przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu.  Z tego powodu na fundacjach ciąży obowiązek zgłoszenia beneficjentów rzeczywistych do CRBR. 

Podsumowanie

Chociaż sama fundacja rodzinna nie jest instytucją obowiązaną, to korzystając z usług innych podmiotów obowiązanych (np. notariusza lub banku) musi wykazać iż określiła grono beneficjentów rzeczywistych. Wsparcia w zakresie zadośćuczynienia wymogom Ustawy o AML oraz wdrażania procedur AML dostarcza Kancelaria RPMS. Więcej informacji na temat wdrażania procedury AML znajdą Państwo na stronie: https://procedura-aml.pl/