Czytelnictwo w Polsce. Kryminał i romans na topie

Badanie zostało zrealizowane w listopadzie 2022 roku na próbie Polaków w wieku co najmniej 15 lat, liczącej 1996 respondentów. Celem badania było zgromadzenie podstawowych informacji o tym, jaka część polskiego społeczeństwa czyta książki niezależnie od źródła ich pochodzenia, jakie tytuły i jakie typy publikacji cieszą się największą popularnością, skąd bierze się czytane książki i jaka jest w tym rola instytucji kultury (zwłaszcza bibliotek) oraz najbliższego otoczenia społecznego (rodziny, znajomych itp.).

Młoda z dużego miasta

Wyniki badania nie zaskakują i potwierdzają utrzymujący się trend zatrzymania spadku czytelnictwa w Polsce. Jesienią 2022 roku lekturę co najmniej jednej książki (papierowej lub cyfrowej) zadeklarowało 34 proc. badanych w wieku co najmniej 15 lat, a więc blisko jedna trzecia społeczeństwa. Jest to wynik dokładnie na tym samym poziomie co sprzed roku. Nie zmienił się również odsetek osób czytających 7 i więcej książek. Książki częściej czytają kobiety niż mężczyźni, przy czym różnica ta jest bardzo wyraźna: czyta 42 proc. kobiet i 26 proc. mężczyzn.

Najmniej osób deklarujących lekturę książek jest w najstarszej grupie wiekowej, zwłaszcza po 70 roku życia – czyta zaledwie 8 proc. Zależność ta jest pochodną m.in. poziomu wykształcenia: wśród osób najstarszych odsetek posiadaczy dyplomów wyższych uczelni jest najniższy. Czytelników jest najwięcej w największych miastach, a najmniej na wsiach i w niewielkich miastach. Ma na to wpływ wiele czynników: choćby dostępność książek, ale też poczucie materialnego bezpieczeństwa, które należy łączyć z wysokością uzyskiwanych dochodów. Jak pokazują wyniki badań, wśród osób czytających aż proc. badanych zadeklarowało, że „wystarcza na wszystko i jeszcze oszczędzamy na przyszłość”.

Papier górą

Lektura książek w formatach elektronicznych jest zdecydowanie mniej popularna niż czytanie wydań papierowych. Jesienią 2022 roku zaledwie 4 proc. czytelników wymieniło co najmniej jedną książkę czytaną z ekranu komputera lub urządzenia mobilnego. To wynik na poziomie odnotowywanym w poprzednich latach. Polacy konsekwentnie wolą czytać książki drukowane niż elektroniczne.

Powód? Czytelnicy po prostu czerpią z czytania przyjemność, a ta wiąże się również z wyglądem książki, jej zapachem, dotykiem. To wrażenia, których nie dostarczy żaden czytnik. Wśród nielicznej grupy badanych, którzy wybraliby czytanie cyfrowe, wyróżniają się osoby, które stosunkowo dużo czasu spędzają przed ekranami komputera i urządzeń mobilnych (co najmniej 5 godzin dziennie). Nieco częściej są to mężczyźni niż kobiety.

Zwraca uwagę stosunkowo niewielkie zainteresowanie audiobookami. To może dziwić, zważywszy na intensywnie rosnącą popularność podcastów. Te ostatnie wygrywają z audiobookami w każdej grupie wiekowej, nawet wśród najstarszych respondentów. Może to wynikać z faktu, że podcasty w odróżnieniu od audiobooków, bardziej przypominają radio niż książki, co być może przekłada się na zainteresowanie ich słuchaczy.

Lubimy kryminały

Polska literatura kryminalna cieszy się bardzo dużą poczytnością i jest to trend obserwowany w ciągu ostatnich kilku lat. Od 2017 roku najbardziej poczytne polskie nazwisko to Remigiusz Mróz. Badani czytelnicy wymienili w 2022 roku aż 36 tytułów książek jego autorstwa. Najczęściej powtarzały się powieści z cyklu „Joanna Chyłka” (m.in. Kasacja, Zaginięcie), a także tytuły, które łączy postać komisarza Forsta, m.in. Halny, Ekspozycja, Przepaść.

Bogata oferta książek Katarzyny Bondy nadal spotyka się z dużym zainteresowaniem czytelniczym. Respondenci wymienili 15 tytułów tej autorki, m.in.: O włos, Sprawa Niny Frank (II wydanie na jesieni 2022 roku), Ze złości, Polskie morderczynie, Kobieta w walizce, Zimna sprawa. Dobrze czytają się książki Marka Krajewskiego, Katarzyny Puzyńskiej, Igora Brejdyganta i Wojciecha Chmielarza. Z top listy od lat nie schodzi Joanna Chmielewska.

Z obcych autorów szczególnym zainteresowaniem czytelniczym w 2022 roku cieszyła się twórczość Tess Gerritsen. Wśród deklarowanych wyborów znalazły się m.in.: Chirurg Studentka, Skalpel, Wysłucha mnie, Labirynt kłamstw, Ciało, Prawo krwi. W grupie najbardziej poczytnych obcych autorów znalazł się po raz kolejny Harlan Coben, nadal są czytani Dan Brown, Agatha Christie, Jo Nesbø i Camilla Läckberg,

Kobiety dla kobiet

Polska literatura kobieca od lat cieszy się niesłabnącą popularnością. Najlepiej czytają się książki Katarzyny Michalak: Piastunka róż, Spełnienia marzeń!, Nie oddam dzieci, Ogród Kamili. W tej grupie znalazła się również Laila Shukri i jej powieści: Jestem żoną terrorysty, Jestem nieletnią żoną, Byłam kochanką arabskich szejków, Jestem żoną szejka. Kolejna chętnie czytana autorka to Krystyna Mirek: Świąteczny sekret, Tam gdzie serce twoje, cykl Jabłoniowy sad. Wciąż dobrze czytają się książki Moniki Szwaji, Katarzyny Grocholi, Anny Ficner-Ogonowskiej, Liliany Fabisińskiej i Agnieszki Olejnik.

Z polskiej najnowszej literatury wymieniano jeszcze m.in. powieści Manueli Gretkowskiej i Joanny Bator.

Źródło: Stan czytelnictwa książek w Polsce w 2022 roku, autorzy: Zofia Zasacka, Roman Chymkowski, Biblioteka Narodowa 2023).