Dynia na widelcu, czyli pomysły na efektowne dania

Zajrzyjmy na początek do Zielnika z 1613 roku, w którym Szymon Syreniusz zapisał, że można je przyrządzać z jajkami, mlekiem, szafranem i cynamonem, cukrem, pieprzem, dodając na smak rodzynek. Autor wspomina także o słodkiej dyni kandyzowanej. Prof. Jarosław Dumanowski z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu wymienia młode pędy dyni używane do sałat, kluseczki dyniowe i suszone placki, a nawet torty. Okazuje się, że w XIX wieku w Polsce hodowano dynię melonową białą, żółtą, pomidorową, zieloną, czerwoną, a nawet indyjską zieloną.

Potaż z dynią czyli banią

Według potrzeby wielości potaziu, weź więcej lub mniej dyni, czyli bani, do kwarty mleka weźmiesz ćwierć dyni mniejszej; obierz ze skóry, wyrzuć jąderka, pokraj dynię na małe kawałki, włóż w garnek nalany wodą, gotuj przez dwie godziny, aż się marmelada zrobi i woda wygotuje się, włóż kawałek masła w wielkości jaja, trochę soli, zagotuj trochę. Potym wstaw kwartę mleka, włóż cukru, ugotuj także, nalej tym mlekiem dynią. Ułóż na półmisku, bułkę krajaną zmocz bulionem z dyni, przykryj drugim półmiskiem, postaw na gorącym popiele, niech przez kwadrans przygrzeje się, strzeż się jednak, żeby nie gotował się; na wydaniu wylej resztę potaziu i daj ciepło.

(W.W. Wielądko, „Kucharz doskonały pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem”)

25 odmian na zdrowie

Dynia to jednopienna roślina o płożących się pędach, wielkich krzaczastych liściach i złocistych kwiatach. Ma ogromne owoce. Co więcej: znamy co najmniej dwadzieścia pięć odmian dyni o różnych odcieniach smaku. Przed wojną była bardzo chętnie uprawiana dla bogactwa smaku. Po wojnie zdegradowano ją na wsi do paszy dla zwierząt.

Na słynnych ucztach Lukullusa smakosze zachwycali się smażonymi kwiatami dyni w cieście oraz dynią w miodzie. W przedwojennych książkach kucharskich zachowały się przepisy na wykwintną zupę z dyni, potrawkę z dyni, konfitury i pikantne marynaty. Dziś dynia wraca do domowej kuchni. Najpierw jej zdrowotne właściwości odkryli lekarze greccy i arabscy. Z czasem dynię zaczęli ordynować zielarze, specjaliści medycyny naturalnej.

Następnie dynia poszła pod mikroskop. I co się okazało? Ma w sobie białka, cukry, cały zestaw witamin. Ale najważniejsze są mikroelementy. Miąższ dyni zawiera: wapń, potas, magnez, żelazo, cynk, fluor i krzem. Dietetycy podpowiadają, że dynia obniża poziom cholesterolu, zapobiega chorobom krążenia, schorzeniom gastrycznym, kłopotom z wątrobą. A teraz sprawdzone przepisy  na dania z dynią w roli głównej.

Zupa dyniowa

Składniki: 80 dag dyni, 3 szklanki bulionu warzywnego, 3 łyżki masła, 1 łyżka mąki, 2 łyżki masła, natka pietruszki, sól i pieprz.

Wykonanie: dynię obrać, pokroić w kostkę, zalać bulionem i gotować pół godziny. Zmiksować. Na patelni rozpuścić masło, wsypać mąkę, delikatnie zrumienić, rozprowadzić zasmażkę bulionem i wlać do zupy. Doprawić solą z pieprzem. Zabielić śmietaną. Posypać natką pietruszki.

Podawać z grzankami. Zamiast grzanek można użyć podsmażonej marchewki z groszkiem.

Zupa z dyni po nałęczowsku

Składniki: 80 dag dyni, litr mleka 2 %, 1 cytryna, 1 łyżka mąki, 3 łyżki śmietany kremówki 30%, groszek ptysiowy, sól, biały pieprz.

Wykonanie: dynię obrać, pokroić w kostkę, ugotować w mleku do miękkości. Przetrzeć zupę na sicie. Zabielić mąką, doprawić śmietaną, sokiem z cytryny, solą z pieprzem. Podawać z groszkiem ptysiowym.

Zupa z dyni i pieczonych pomidorów

Składniki: 1 kg dyni, 5 pomidorów, 1 cebula, 4 duże ząbki czosnku (w łupinach), pół litra bulionu, pół szklanki kremówki, oliwa, sól, pieprz, oregano, kurkuma, oliwa.

Wykonanie: dynię pokroić na kawałki, wydrążyć łyżką nasiona, obrać, pomidory i cebulę pokroić na połówki. Upiec w piekarniku. Warzywa zagotować z bulionem, dodać kremówkę i przyprawy, zmiksować. Podawać z pierożkami z dyni.

Dynia z makaronem

Pokroić w kostkę pół kilohrama dyni. Na patelni rozpuścić masło, dodać dwie posiekane cebule, dusić 10 minut. Dodać kawałki dyni, doprawić gałką muszkatołową, dusić 15 minut, aż dynia będzie miękka. Dolać szklankę śmietany, wsypać po 2 łyżki siekanej natki pietruszki i parmezanu. Doprawić solą z pieprzem. Po kilku minutach dodać makaron ugotowany al dente. Wyłożyć na talerze i posypać parmezanem. Zamiast makaronu można użyć kaszy lub ryżu.

Gnocchi z ricotty i dyni

Składniki: 25 dag ricotty, 20 dag ugotowanej dyni, 10 dag mąki, 50 g tartego parmezanu, 3 żółtka, gałka muszkatołowa, sól, pieprz.

Wykonanie: z podanych składników zagnieść ciasto. Na stolnicy posypać mąkę, uformować wałek i pokroić na ukos na porcje, formować gnocchi, obtaczać w mące i ugotować w osolonym wrzątku. Podawać z masłem i szałwią, na talerzu doprawić startym parmezanem.

Leczo

Zjadłem je po raz pierwszy kilka lat temu w Cafe Pensjonat w Lanckoronie. Oto autorski przepis, którego autorką jest Dominika Zareba. Zatem oddajmy jej głos: „Ja robię zawsze tak samo: cebula, pieczarki podsmażone z czosnkiem, potem: marchewka, cukinia, papryka i dynia jako ‘wkładka wegetariańska’ oraz dużo pomidorów. Wszystko duszę razem z dodatkiem białego wina, pieprzu cytrynowego, kolendry w ziarnach, na samym końcu dodaję wędzoną paprykę i pokrojoną pietruszkę i miętę”. Przepis ma to do siebie, że można zmieniać proporcje, dopracowywać recepturę. Dyniowe leczo doskonale komponuje się z ryżem, kaszą jaglaną i gryczaną, ryżem oraz ziemniakami.

Racuszki dyniowe

Składniki: 30 dag dyni, 2 szklanki mąki, 2 szklanki jogurtu, 2 jaja, szczypta sody oczyszczonej, sól, pieprz, oliwa.

Wykonanie: dynię obrać, zetrzeć na grubej tarce. Do miksera wrzucić wszystkie składniki, zmiksować. Formować małe racuszki i smażyć na złocisty kolor. Podawać z jogurtowymi sosami: paprykowym, koperkowym i czosnkowym.

Pikantne konfitury z dyni

Kilogram miąższu dyni pokroić, włożyć do emaliowanego garnka, dodać pół kg cukru, 3 laski wanilii, 2 laski cynamonu, pół łyżeczki zmielonej gałki muszkatołowej i 5 malutkich papryczek.

Wymieszać, zaczekać, aż cukier się rozpuści, postawić garnek na dużym ogniu i doprowadzić konfitury do wrzenia. Gotować 40 minut. Gdy dynia będzie szklista, przełożyć do słoików, dodając zielony, marynowany pieprz. Coś pysznego w zupełnie zapomnianym stylu.