Przeglądarka, z której korzystasz jest przestarzała.

Starsze przeglądarki internetowe takie jak Internet Explorer 6, 7 i 8 posiadają udokumentowane luki bezpieczeństwa, ograniczoną funkcjonalność oraz nie są zgodne z najnowszymi standardami.

Prosimy o zainstalowanie nowszej przeglądarki, która pozwoli Ci skorzystać z pełni możliwości oferowanych przez nasz portal, jak również znacznie ułatwi Ci przeglądanie internetu w przyszłości :)

Pobierz nowszą przeglądarkę:

Historia

14 grudnia 2020 r.
20:18

Zarysowana legenda lubelskiego niezłomnego. Czy „Lalek” wydał Niemcom młodego Żyda?

Autor: Zdjęcie autora Paweł Puzio aa
26 marca 2015 r. uroczystości pogrzebowe szczątków Józefa Franczaka w Piaskach
26 marca 2015 r. uroczystości pogrzebowe szczątków Józefa Franczaka w Piaskach (fot. Maciej Kaczanowski/Wikipiedia)

Najdłużej ukrywający się żołnierz wyklęty miał zastrzelić dwóch żydowskich partyzantów. Najnowsza publikacja dr. Sławomira Poleszaka z lubelskiego IPN rzuca nowe światło na działalność Józefa Franczaka ps. „Lalek”. Nie wpłynie jednak na plany ustawienia w Świdniku jego pomnika.

AdBlock
Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Kliknij tutaj, aby zaakceptować

Dr Sławomir Poleszak swoim artykułem w roczniku „Zagłada Żydów” pt. „Czy okupacyjna przeszłość sierż. Józefa Franczaka „Lalusia” miała wpływ na powojenne losy „ostatniego zbrojnego”?” wywołał prawdziwą burzę.

Lubelski historyk stawia tezę, że „Lalek” nie ujawnił się po wojnie (mimo dwóch amnestii) w obawie przed konsekwencjami za wojenne zbrodnie na Żydach.

Co się wydarzyło w Kolonii Skrzynice

Historyk IPN przytacza relację ze strzelaniny z żydowskimi partyzantami. Na początku 1943 roku Franczak razem z braćmi Franciszkiem i Władysławem Beciami w Kolonii Skrzynice (gm. Piotrków, powiat lubelski) „natknęli się na wartownika żydowskiego, który pod bronią odprowadził ich do budynku mieszkalnego. Gdy byli w środku jeden z Żydów (być może dowódca grupy) zażądał od nich okazania dowodów tożsamości. Władysław Beć niechętnie oddawał swoją kenkartę (być może chciał zyskać na czasie) gdy towarzyszący mu Franczak wydobył pistolet i zaczął strzelać. Na miejscu zginęło dwóch żydowskich partyzantów.

 „Lalek” był także podejrzany o współudział w wydaniu Niemcom 18-letniego Szmula Helfmana, zwanego Szmulikiem. Młody Żyd trudnił się krawiectwem, chciał przetrwać okupację świadcząc swoje usługi miejscowej ludności.

Według powojennych zeznań świadków Szmulik został upojony alkoholem, od którego nie stronił, i pod pretekstem fuchy w pobliskiej miejscowości załadowany na furmankę i odwieziony na posterunek żandarmów w Piaskach.

Dr Poleszak zaleca przy tym ostrożność w ocenie faktów przedstawionych w zeznaniach złożonych funkcjonariuszom milicji czy UB. Naukowiec podkreśla, że takie zeznania mogły być wymuszone.

Okoliczna ludność, wiedząc, że Franczak się ukrywa, mogła celowo przypisywać mu cześć swoich przewin wobec żydowskich sąsiadów.

Syn broni ojca

– W tej chwili nie będę udzielał komentarzy w sprawie artykułu – tak historyk z lubelskiego IPN odpisał nam w poniedziałek na naszego maila z prośbą o rozmowę.

Marek Franczak, syn „Lalka”, jest treścią artykułu zaskoczony.

– Dr Poleszak zajmuje się historią mojego taty od 2000 roku. Doskonale zna wszystkie dokumenty i fakty. Przez 20 lat go gloryfikował, zrobił o nim film, książkę, a teraz nagle radykalnie zmienia poglądy – komentuje Marek Franczak. – To była wojna. Wpadli w ręce żydowskiej bandy komunistycznej, jakich wiele działało w Lubelskiem. Gdyby pierwszy nie strzelił, to oni by ich zabili. Co do Szmulika to są tylko pomówienia w zeznaniach wymuszonych po wojnie przez ubeków i milicjantów. Sugeruję panu doktorowi spotkanie z panią Marianną Krasnodębską, Sprawiedliwą Wśród Narodów Świata. Doskonale znała mojego tatę i jego historię – dodaje syn „Lalka”.

Dr Poleszak to historyk specjalizujący się w temacie podziemia niepodległościowego. Był m.in. kierownikiem Biura Edukacji Publicznej IPN, a w latach 2009-2016 redaktorem naczelnym czasopisma naukowego „Pamięć i Sprawiedliwość”. Po przejęciu przez PiS władzy w kraju został odsunięty od funkcji kierowniczych w IPN Lublin.

Wkrótce w Świdniku ma stanąć pomnik sierżanta „Lalka”.

– Pomysł zrodził się jesienią po tym, jak wandale zniszczyli krzyż upamiętniający miejsce zgonu Józefa Franczaka –mówi Łukasz Reszka, starosta świdnicki. – Osobiście uczestniczyłem w wizji lokalnej i odnawianiu tego krzyża. Wtedy też, w porozumieniu z dyrektorem IPN i przedstawicielami Kancelarii Rady Ministrów zapadła decyzja, aby ustawić w tym miejscu pamiątkową tablicę. Tablica ta już jest.

Pomnik ma być sfinansowany z rezerwy Prezesa Rady Ministrów. Projekt miał być zrealizowany w tym roku, ale został odłożony ze względu na pandemię.

– Artykuł pana Sławomira Poleszaka nie będzie mieć wpływu na nasze plany – stwierdza starosta.

Józef Franczak ps. Lalek

Przed wojną był zawodowym sierżantem Wojska Polskiego. W 1939 r. dostał się do sowieckiej niewoli, z której zbiegł. Podczas okupacji niemieckiej działał w Armii Krajowej na Lubelszczyźnie. Po wejściu Armii Czerwonej został wcielony do 2. Armii Wojska Polskiego. Zdezerterował, zaangażował się w działalność podziemną. Od 1953 r. ukrywał się samotnie. Został zastrzelony w 1963 podczas obławy urządzonej przez funkcjonariuszy bezpieki.

Zobacz: Pogrzeb sierżanta Józefa Franczaka ps. Lalek na cmentarzu w Piaskach.

e-Wydanie

Pozostałe informacje

Bogdanka LUK Lublin wygrała na wyjeździe z ZAKSĄ Kędzierzy-Koźle 3:0

Bogdanka LUK Lublin pozostaje w grze o półfinał

W drugim meczu ćwierćfinałowym play-off Bogdanka LUK Lublin pokonała ZAKSĘ Kędzierzyn-Koźle 3:1. Tym samym do wyłonienia półfinalisty konieczne będzie trzecie spotkanie, w niedzielę, w Lubinie. Początek o godzinie 14.45

Przemysław Kusiak to jeden z liderów Matematyki

LNBA: Potrzebne będą trzecie mecze

W sobotę rozegrano drugie mecze półfinałowe w Konferencji A. Zwycięstwa odniosły w nich zespoły Patobasket i Matematyki, co oznacza, że do wyłonienia finalistów będą potrzebne trzecie spotkania.

Duch Seattle w Lublinie ! Grunge’owy hołd w Zgrzycie
koncert
5 kwietnia 2025, 19:00

Duch Seattle w Lublinie ! Grunge’owy hołd w Zgrzycie

W lubelskiej Fabryce Kultury Zgrzyt w sobotę, odżyje duch Seattle lat 90. Ze sceny popłyną brudne gitarowe brzmienia i chropowate wokale – zupełnie jak w klubach Seattle sprzed trzech dekad. Znów powrócą wspomnienia przy takich utworach jak: „Smells Like Teen Spirit”, „Would”, „Jeremy”, „Alive”, „Black Hole Sun” i innych. To nie będzie zwykły koncert, lecz muzyczna podróż w czasie: w rocznicę śmierci Kurta Cobaina i Layne’a Staleya Lublin odda im szczególny hołd.

Moto Session 2025: Samochody, pokazy i goście specjalni

Moto Session 2025: Samochody, pokazy i goście specjalni

Szybkie, drogie i luksusowe. Przerobione i dopieszczone. Plus pokazy stuntu i driftu, czyli dwa dni z motoryzacją w najlepszym wydaniu. W weekend w Lublinie: Moto Session 2025.

Filip Wójcik to kolejny zawodnik, który zostaje w Motorze na następny sezon

Kolejny piłkarz Motoru Lublin podpisał nowy kontrakt

W ostatnich dniach Motor Lublin przedłużył umowy z trzema piłkarzami. Najpierw nowe kontrakty podpisali: Michał Król i Mathieu Scalet, a we wtorek żółto-biało-niebiescy poinformowali, że w klubie zostaje także Filip Wójcik. Wszyscy związali się z beniaminkiem PKO BP Ekstraklasy na kolejny rok.

Premiera w Teatrze Osterwy: Niewiarygodna historia Małej S.
foto
galeria

Premiera w Teatrze Osterwy: Niewiarygodna historia Małej S.

Trwają przygotowania do sobotniej premiery „Niewiarygodnej historii Małej S.” w lubelskim Teatrze im. J. Osterwy. Będzie to pierwszy – po dłuższej przerwie – spektakl przeznaczony dla najmłodszej widowni.

"Najważniejszy egzamin w ich życiu". Przyszli adwokaci mierzą się z zagadnieniami prawnymi
ZDJĘCIA

"Najważniejszy egzamin w ich życiu". Przyszli adwokaci mierzą się z zagadnieniami prawnymi

Egzamin jest bardzo długi i trudny - mówi przewodniczący komisji. Po studiach i trzech latach aplikacji przyszedł czas na cztery dni egzaminów z różnych zagadnień prawa. W Lublinie rozpoczął się egzamin adwokacki.

Koniec negocjacji z wykonawcami pierwszej polskiej elektrowni jądrowej

Koniec negocjacji z wykonawcami pierwszej polskiej elektrowni jądrowej

Zakończono negocjacje umowy pomostowej z wykonawcami pierwszej elektrowni jądrowej – poinformował we wtorek premier Donald Tusk. Obecny plan zakłada, że prąd z pierwszej polskiej elektrowni jądrowej popłynie do sieci w 2036 roku.

Jaki zawód na przyszłość? Dzień otwarty w ZSChIPS
ZDJĘCIA
galeria

Jaki zawód na przyszłość? Dzień otwarty w ZSChIPS

Cukiernik, optyk, ratownik medyczny, czy klasa psychologiczno-medyczna. Przed nami egzamin ósmoklasisty, a potem wybór szkoły średniej. Zespół Szkół Chemicznych i Przemysłu Spożywczego zaprosił swoich potencjalnych, przyszłych uczniów.

To nie rzemiosło, to sztuka. Najlepsi młodzi fryzjerzy w akcji
ZDJĘCIA
galeria

To nie rzemiosło, to sztuka. Najlepsi młodzi fryzjerzy w akcji

Magia i Fantazja – takie było hasło tegorocznej, XIV edycji Ogólnopolskiego Konkursu Fryzjerskiego „Najlepszy uczeń w zawodzie fryzjer”. Uczestnicy konkursu puścili wodzę fantazji i swoje wyobrażenia przełożyli na włosy modelek.

Łukowskie PEC

Brakuje milionów i nie mogą ruszyć z budową elektrociepłowni. Będzie wniosek

Łukowskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej nie może ruszyć z budową nowej elektrociepłowni, bo oferty firm są droższe niż założony kosztorys. Miasto szuka nowych możliwości w Narodowym Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Pisze dla innych, a teraz opowie swoją historię – Igor Jaszczuk w (Nie)Wyparzonej Gębie
(Nie)Wyparzona Gęba
film

Pisze dla innych, a teraz opowie swoją historię – Igor Jaszczuk w (Nie)Wyparzonej Gębie

Po 25 latach milczenia Igor Jaszczuk wraca na scenę – bez presji wytwórni, za to z wielką autentycznością. Jego najnowszy singiel „Baobab” to nostalgiczna podróż do czasów młodości, spotkań pod drzewem, które stało się symbolem twórczych początków. Artysta, znany jako autor hitów dla innych, zaśpiewa własnym głosem.

Aleksandra Tomczyk

Aleksandra Tomczyk zostaje w Lublinie

Chociaż od dłuższego czasu nie ma jej w składzie MKS FunFloor, to Paweł Tetelewski nie wahał się przedłużyć umowy z Aleksandrą Tomczyk. 30-letnia rozgrywająca podpisała nowy kontrakt, chociaż na razie musi skupić się na leczeniu kontuzji.

Jedną z atrakcji Dnia otwartego na Politechnice Lubelskiej był tunel aerodynamiczny
galeria

Politechnika Lubelska: Informatyka, innowacje i rekrutacja

Był tunel aerodynamiczny i programowanie robotów. Były długopisy 3D i e-oko w inżynierii. A przede wszystkim: była możliwość lepszego poznania uczelni. Jak wyglądał Dzień Otwarty na Politechnice Lubelskiej?

Inspektor Andrzej Mioduna
KADRY

Komendant Wojewódzki Policji w Lublinie ma nowego zastępcę

Inspektor Andrzej Mioduna był komendantem w Janowie Lubelskim i w Zamościu. Teraz objął stanowisko p.o. Zastępcy Komendanta Wojewódzkiego Policji w Lublinie.

ALARM24

Masz dla nas temat? Daj nam znać pod numerem:
Alarm24 telefon 691 770 010

Wyślij wiadomość, zdjęcie lub zadzwoń.

kliknij i poinformuj nas!

Najczęściej czytane

Dzisiaj · Tydzień · Wideo · Premium