Zieleń w Alejach Racławickich można uratować. Naukowcy piszą do prezydenta Lublina

Szanowny Panie Prezydencie,

Chcielibyśmy zwrócić uwagę na pewne rozwiązania proponowane w obecnym projekcie podczas remontu Al. Racławickich. Aleje Racławickie to ważna część Śródmieścia dla mieszkańców Lublina, którzy się z nią utożsamiają. W przypadku najlepszych realizacji na całym świecie – wobec podobnych miejsc – obserwujemy działania mające na celu maksymalne poszanowanie istniejącej zieleni.

Stres budowlany

Badania naukowe wskazują, iż jedną z najważniejszych potrzeb osób żyjących w miastach, jest konieczność kontaktu z zielenią, zwłaszcza z roślinami drzewiastymi. Drzewa stanowią istotny element infrastruktury miasta, niezbędny dla jego prawidłowego funkcjonowania. Ich oddziaływanie ma charakter złożony i dotyka zarówno kwestii środowiskowych (poprawa jakości powietrza), jak i kwestii psychologicznych (kontakt z zielenią dodatnio wpływa na funkcjonowanie organizmów, obniża poziom odczuwanego stresu).

Jest rzeczą bezdyskusyjną, iż drzewa w mieście powinny być chronione. A praktyka wskazuje, iż największe straty w drzewostanie występują w efekcie budowy sieci dróg, placów i budynków. Drzewa są nie tylko wycinane w wyniku kolizji z projektowaną infrastrukturą na terenach inwestycyjnych, ale także uszkadzane w trakcie wykonywania robót. Place budowy to miejsca, w których drzewa są bezpośrednio narażone na uszkodzenia mechaniczne i stres abiotyczny.

Zjawisko to, często określane mianem „stresu budowlanego”, jest wynikiem zmian w siedlisku roślin, znajdujących się na terenie działek objętych inwestycją oraz w bezpośrednim ich sąsiedztwie. Obserwacje dowodzą, że do obumarcia drzewa uszkodzonego przez prace budowlane dochodzi przeciętnie od 5 do 12 lat po zakończeniu inwestycji.

>>> Czytaj także: Parczew: Rewitalizacja czyli wycinka totalna. Konserwator: Za 15 lat urosną nowe drzewa

Ważne żywopłoty

Obecnie drzewa tworzą charakter całych Alej, które są wizytówką miasta i kluczowym korytarzem napowietrzającym dla Lublina. Również nasadzenia żywopłotowe pełnią ważną rolę dla mieszkańców kamienic i użytkowników ciągów pieszych, absorbując zanieczyszczenia powietrza. Obecnie istniejące w tym miejscu żywopłoty (szerokie i dość wysokie) pełnią bardzo ważną funkcję, szczególnie wobec obserwowanych ostatnio gwałtownych zjawisk pogodowych. Utrzymanie istniejącej zieleni powinno być kluczowym działaniem w kształtowaniu przestrzeni urbanistycznej tej części miasta.

Klony posadzone kilkanaście lat temu zaaklimatyzowały się świetnie, nie chorują, mają w miarę równomierne korony, tworzą aleję i stanowią dużą wartość dla Śródmieścia, gdzie występują trudności związane z sadzeniem drzew ze względu na m.in. gęstą, podziemną sieć techniczną. Niektóre z drzew są w gorszym stanie zdrowotnym, przez co są nieco mniej atrakcyjne, ale oczywiście – ciągle żywe! Ul. Lipowa już dawno nie jest lipową, co łatwo zauważyć. Drzewa pod Centrum Handlowym „Plaza” mają nisko osadzone korony, uszkodzone dawno temu przewodniki i wyglądają raczej jak wysokie krzewy na pniu – najlepszym z rozwiązań była by ich wymiana na nowe, duże i dobrze rozwinięte drzewa, tak jak na ul. Kołłątaja. Reszta starodrzewu to pojedyncze egzemplarze, które jak najbardziej są godne dalszego życia.

Na ul. Lipowej sugeruje się zastosowanie nasadzeń szpalerowych – w przypadku braku możliwości stworzenia typowej alei. Z pomocą przychodzą tu nowe technologie uwzględniające zastosowanie m.in. chodników podwieszanych czy też nawierzchni wodoprzepuszczalnych.

Sugerujemy, aby uwzględnić jednak możliwość przesadzenia niektórych drzew przeznaczonych do wycinki, m.in. drzewa na ul. Długosza czy wzdłuż Al. Racławickich.

Uwaga podczas budowy

Przepisy Ustawy o ochronie przyrody oraz Ustawy prawo budowlane określają i nakładają obowiązek właściwego zabezpieczenia elementów środowiska przyrodniczego na placu budowy. Obowiązek ten spoczywa na wykonawcy robót i inwestorze, który jest zobligowany do dopilnowania, aby drzewa, które mają być pozostawione – przetrwały inwestycję w niepogorszonej kondycji. Drzewa po zakończonej inwestycji i przez kolejne kilka lat nie mogą posiadać widocznych objawów chorobotwórczych czy osłabiających kondycję, np. nadmierny posusz gałęziowy.

Prawidłowe zabezpieczenie drzew na czas inwestycji musi dotyczyć wszystkich ich części – korzeni, pnia czy korony. Aby wykluczyć możliwość uszkodzeń mechanicznych roślin oraz zapobiec zmianom właściwości fizycznych i chemicznych gruntu należy pamiętać o wygrodzeniu drzew i monitorowaniu ich stanu na czas inwestycji oraz kompleksowej pielęgnacji drzew po zakończeniu prac.

Jednym z elementarnych wymagań przy zabezpieczeniu drzew na placu budowy jest wyłączenie strefy rzutu korony drzew z komunikacji i składowania, plus co najmniej ok. 1,5 m. Jest to tzw. strefa ochrony drzewa (SOD). Każda inwestycja to wiele czynników stresowych dla drzewa, związanych z pracami budowlanymi. Istotne są m.in. kondycja i tolerancja gatunkowa, fazy rozwojowe drzew, zasięg systemu korzeniowego, krytyczne odległości uszkodzenia systemu korzeniowego powodujące ryzyko wywrócenia się drzewa oraz ocena wpływu nasypania i zdjęcia różnej grubości warstwy gleby w rejonie SOD. Wobec powyższych prace budowlane powinny być prowadzone pod kontrolą inspektora nadzoru dendrologicznego.

Aleje można ubogacić

Aleje Racławickie stanowią ważną, reprezentacyjną przestrzeń publiczną miasta. To obecny układ zieleni mówi o randze, ważności i reprezentacyjności tej ulicy. W naszym przekonaniu możliwe jest nawet polepszenie jakości układu poprzez wprowadzenie nowych, różnorodnych form zieleni i małej architektury. Maksymalne wykorzystanie istniejącej oraz nowa zieleń, jako narzędzia uatrakcyjniania i podwyższania jakości przestrzeni – będą stawiać Lublin w gronie miast z najlepszą zielenią miejską.

dr hab. Wojciech Durlak, Instytut Produkcji Ogrodniczej,

Zakład Roślin Ozdobnych i Dendrologii

dr inż. Margot Dudkiewicz, Katedra Architektury Krajobrazu,

Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie

* tytuł i śródtytuły od redakcji 

>>> Czytaj także: Co dalej w sprawie Al. Racławickich? "Zadanie będzie realizowane, jest tylko odroczone w czasie"