Przeglądarka, z której korzystasz jest przestarzała.

Starsze przeglądarki internetowe takie jak Internet Explorer 6, 7 i 8 posiadają udokumentowane luki bezpieczeństwa, ograniczoną funkcjonalność oraz nie są zgodne z najnowszymi standardami.

Prosimy o zainstalowanie nowszej przeglądarki, która pozwoli Ci skorzystać z pełni możliwości oferowanych przez nasz portal, jak również znacznie ułatwi Ci przeglądanie internetu w przyszłości :)

Pobierz nowszą przeglądarkę:

Artykuły zewnętrzne

12 stycznia 2021 r.
15:45

„Nike” i „Konstytucja”

Dwóch wybitnych artystów – Edward Wittig, Stanisław Roman Lewandowski – i dwie monety 5-złotowe – „Nike” i „Konstytucja”. Obaj byli wybitnymi twórcami, obaj stworzyli monety, które w pewnym sensie stały się symbolami tamtego okresu.

AdBlock
Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Kliknij tutaj, aby zaakceptować

W Rozporządzeniu Ministra Skarbu z 26 maja 1924 roku znajduje się informacja o monecie o nominale 5 złotych, która graficznie miała powtarzać wygląd monet o nominałach 1 i 2 złote projektu Tadeusza Breyera. W drugiej połowie listopada 1924 roku w prasie pojawiły się informacje o przygotowaniach do bicia zapowiadanych w rozporządzeniu monet. Prawdopodobnie polegały one na wykonaniu stempli, by wybić przy ich użyciu próby technologiczne. Same monety planowano wybić w mennicach zagranicznych. Wobec prasowej krytyki wyglądu monet o nominałach 1 i 2 złote postanowiono zaniechać realizacji pięciozłotówki ze „żniwiarką”.

W wywiadzie prasowym z marca 1925 roku dyrektor Mennicy Państwowej Jan Aleksandrowicz mówił, że został zorganizowany konkurs, na który wpłynęło 400 projektów, z których żaden nie zadowolił zleceniodawcy. W związku z tym został zorganizowany zamknięty konkurs, w ramach którego wybrano wzór, który został zrealizowany. Jednak badacz tej tematyki Jacek Strzałkowski nie dotarł do żadnych informacji mówiących o tym przedsięwzięciu. Sam podaje, że moneta powstała podczas współpracy Stanisława Lewandowskiego z Mennicą Państwową, której władze zleciły artyście wykonanie projektu.

„Konstytucja”

Na początku marca 1925 roku prasa donosiła o trwających naradach nad wyglądem monety. W połowie miesiąca „Rzeczpospolita” informowała, że zapadła decyzja dotycząca wyglądu nowej monety. Wybrano projekt Stanisława Romana Lewandowskiego.

Awers miał być identyczny, jak w ówcześnie obiegowych monetach o nominałach 1 i 2 złote. Wygląd rewersu miał być nawiązaniem do przypadającej w 1926 roku 135. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Gazeta donosiła, że na rewersie znajdzie się postać królowej Jadwigi, składającej przysięgę na konstytucję.

- Z doniesień prasowych wynika, że projekt powstał we wrześniu 1924 roku. W literaturze przedmiotu ta bardzo rzadka, bo wybita jedynie w dwóch tysiącach egzemplarzy, moneta określana jest mianem „Konstytucja”. Jednak ostateczna wielkość nakładu nie została jednoznacznie określona, bowiem przedwojenne raporty Gabinetu Numizmatycznego Mennicy Państwowej, gdzie sprzedawano ją kolekcjonerom, wskazują, że na rynek trafiło około 1100 sztuk – mówi dr Marcin Markowski.

Nazwę swą wzięła od słowa umieszczonego na księdze trzymanej przez pazia. Siedzącą na tronie kobiecą postać, która trzyma lewą rękę na księdze, a prawą podtrzymuje tarczę z orłem należy wiązać z personifikacją Polski. U jej stóp leżą przedmioty – snop zboża i sierp – wiążące się z rolnictwem, czyli najbardziej rozwiniętą dziedziną gospodarczą II RP. Inspiracją Lewandowskiego do stworzenia tej alegorii mógł być obraz Jana Matejki „Hołd Pruski” (1879-1882). Siedząca postać Polonii układem ciała modela oraz stylizowanymi na renesansowe szatami przypomina postać króla Zygmunta Starego w lustrzanym odbiciu. Jest to oczywiście luźne skojarzenie z obrazem polskiego malarza.

Moneta została wybita na srebrnych krążkach próby 900. Była to wyższa próba srebra niż używana standardowo próba 750. Według obowiązującego wówczas systemu menniczego moneta o nominale 5 złotych ważyła 25 gram, z czego czystego srebra było 18,75 grama. Natomiast pięciozłotówka próby 900 miała zawartość 22,5 gram czystego srebra wobec tego była warta sześć złotych. Są dwa warianty monety różniące się detalem rewersu. Główne przedstawienie otoczone jest przy brzegu perełkowaniem, czyli ornamentem dekoracyjnym w postaci małych kropeczek (perełek). W pierwszym wariancie jest ich 100, a w drugim 81. Monety z obwódką ze stu perełek są cenniejsze.

Bicie monet rozpoczęto około 20 kwietnia 1925 roku i po kilku dniach, z niewiadomych przyczyn, przerwano. Wybite monety przeleżały w skarbcu Mennicy Państwowej do 1926 roku. Wówczas Ministerstwo Skarbu zezwoliło na ich sprzedaż wraz z monetami próbnymi. Handlem miał zajmować się Gabinet Numizmatyczny Mennicy Państwowej, a uzyskane tą drogą fundusze miały pójść na jego organizację, wyposażenie i zakup numizmatów. Monetę można było kupić do 1930 roku, gdy nakład został wyczerpany, za kwotę 15 złotych. Gabinet Numizmatyczny w 1934 został przemianowany na Muzeum Mennicy.

„Nike” - z potrzeby serca

W 1918 roku z potrzeby serca Edward Wittig stworzył kompozycję rzeźbiarską „Rycerze Wolności”. Projekt ten miał zostać zrealizowany w Gdyni w postaci Pomnika Wolności i Zwycięstwa. Do jego realizacji nie doszło. - Jednak sylwetka greckiej bogini zwycięstwa Nike przetrwała w postaci monety o nominale 5 złotych – mówi dr Marcin Markowski.

Zaprojektowane przez Wittiga monety bito w latach 1928, 1930, 1931 i 1932. Ostatni rocznik tej monety jest najrzadszym na rynku kolekcjonerskim, gdyż praktycznie cały nakład (3,1 mln sztuk) przetopiono. Było to spowodowane zmianą stopy menniczej, która powodowała, że ilość srebra w tej monecie przekraczała wartość nominalną. Ówcześnie doszukiwano się związków tej monety ze srebrną amerykańską półdolarówką określaną mianem „Walking Liberty”. – Pojawiały się głosy, że artysta wzorował się właśnie na tym numizmacie. Biorąc pod uwagę przeciętny kurs dolara z okresu gdy zaprojektowana przez Edwarda Wittiga moneta była w obiegu można powiedzieć, że wartość obu monet była zbliżona. W latach 1928-1932 za dolara otrzymywało się przeciętnie 8 złotych i 90 groszy – dodaje dr Markowski.

ARTYŚCI ZŁOTEGO

Edward Wittig (1879 – 1941) – wykształcenie artystyczne zdobył w Wiedniu oraz w Paryżu. W latach 1914-1920 był profesorem w Szkole Sztuk Plastycznych w Warszawie oraz na Politechnice Warszawskiej.

We wczesnym okresie twórczości tworzył rzeźby symboliczne, wykazujące pewne wpływy twórczości francuskiego rzeźbiarza Auguste’a Rodina. Z czasem zdecydował się na klarowny układ kompozycji oparty na mocnych kontrastach jasno rozgraniczonych brył.

Od 1910 Wittig zaczął się skłaniać ku tak zwanemu nowemu klasycyzmowi, stanowiącemu ogólnoeuropejską tendencję, która była reakcją na rodinizm w rzeźbie. W 1915 roku w Odczycie o rzeźbie zawarł swe artystyczne credo, w którym piętnował szerzące się w polskiej sztuce naśladownictwa Rodina i wzywał do tworzenia w nawiązaniu do tradycji. Postulował również odkuwanie rzeźb w twardym materiale, chociaż we własnej praktyce na ogół posługiwał się modelem gipsowym. Okres jego dojrzałej twórczości przypadł na okres dwudziestolecia międzywojennego. Jego monumentalizm cieszył się w II RP wielkim uznaniem. W jego twórczości dopatrywano się tzw. złotego środka pomiędzy tradycją akademicką, a nowatorskimi prądami artystycznymi. Forma rzeźb Wittiga stała się monumentalna i uproszczona zarazem. Jego prace pozbawione były detali i niuansów modelunku.

Był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” oraz Stowarzyszenia Artystów Polskich Rytm. Do jego najważniejszych realizacji rzeźbiarskich należą: Pomnik Lotnika w Warszawie, prototyp pomnika Peowiaka w Warszawie, Pomnik Juliusza Słowackiego w Warszawie (pierwotnie przeznaczony do Lwowa, w 2001 roku ustawiony w miejscu usuniętego w 1989 roku Pomnika Feliksa Dzierżyńskiego).

BOHATEROWIE ZŁOTEGO

Stanisław Roman Lewandowski (1859 – 1940) – polski rzeźbiarz, medalier, krytyk sztuki, dramatopisarz. W latach 1879-1882 studiował rzeźbę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych w pracowni Walerego Gadomskiego. Uczył się również w pracowni Jana Matejki. Edukację artystyczną kontynuował w Wiedniu, gdzie z przerwami mieszkał od 1893 do 1932 roku. W latach 1890-1894 mieszkał we Lwowie, gdzie uczył w szkole artystycznej Marcelego Harasimowicza. Po zakończeniu I wojny światowej uczył w wiedeńskim muzeum technicznym. Po powrocie do kraju osiadł w Warszawie, gdzie został konserwatorem Państwowych Zbiorów Sztuki na Zamku Królewskim.

Swoje rzeźby tworzył w stylu realizmu akademickiego. Po 1900 roku zaczął skłaniać się w kierunku secesji i symbolizmu. W okresie późniejszym zaczął skłaniać się w twórczości rzeźbiarskiej ku bardziej klasycznym formom. Za rzeźbę Słowianin zrywający pęta został w 1888 nagrodzony przez Warszawskie Towarzystwo Sztuk Pięknych. Rzeźba ta jest eksponowana w krakowskich Sukiennicach witając przy drzwiach zwiedzających, którzy odwiedzają znajdujące się na piętrze zbiory dziewiętnastowiecznego malarstwa polskiego.

       W jego dorobku artystycznym znajdują się również medale, plakiety i projekty monet. W 1924 i 1925 roku współpracował z medaliernią Mennicy Państwowej w Warszawie. W 1923 roku wziął udział w konkursie na projekty monet zdawkowych lecz nie został w nim nagrodzony.

Konkurs z nagrodami!

"Artyści polskiego pieniądza - Monety II Rzeczpospolitej"

regulamin konkursu

https://www.dziennikwschodni.pl/regulamin/regulamin-konkursu-artysci-pieniadza,n,1000259046.html

e-Wydanie

Pozostałe informacje

Wojciech Kamiński

W czwartkowy wieczór PGE Start Lublin zagra na wyjeździe z Górnikiem Zamek Książ Wałbrzych

Konia z rzędem temu, kto przypuszczał, że te dwa zespoły w drugiej połowie sezonu wciąż będą utrzymywać się w ścisłej czołówce Orlen Basket Ligi. Tymczasem, po 17 kolejkach Górnik i PGE Start Mają identyczny bilans (11 zwycięstw i 6 porażek), co sprawia, że zajmują odpowiednio 3 i 4 miejsce w ligowej tabeli.

MKS FunFloor musiał uznać wyższość mistrzyń Polski
ZDJĘCIA
galeria

MKS FunFloor musiał uznać wyższość mistrzyń Polski

MKS FunFloor jednak wyraźnie słabszy od mistrzyń Polski. Kolejny odcinek "świętej wojny" zakończył się wygraną Zagłębia Lubin i to w hali Globus 29:22.

Nieprawidłowości w dostawach do WOT? CBA zatrzymało księdza generała

Nieprawidłowości w dostawach do WOT? CBA zatrzymało księdza generała

Na polecenie warszawskiej prokuratury agenci Centranego Biura Antykorupcyjnego zatrzymali dzisiaj dwie osoby w ramach śledztwa dotyczącego dostaw pojazdów mechanicznych dla Wojsk Obrony Terytorialnej. Wśród zatrzymanych jest ksiądz. Według Onetu to gen. Sławomir Żarski oraz Ryszard Walczak.

ChKS Chełm pokonał MCKiS Jaworzno 3:1 i awansował do ćwierćfinału TAURON Pucharu Polski

Tauron Puchar Polski: ChKS Chełm pokonał MCKiS Jaworzno 3:1

W 1/8 finału Tauron Pucharu Polski ChKS Chełm okazał się lepszy o ekipy z Jaworzna 3:1. W ćwierćfinale rywalem chełmian będzie uczestnik Ligi Mistrzów i wicemistrz Polski Aluron CMC Warta Zawiercie.

Lubelski artysta świętuje dzisiaj 80. urodziny
ZDJĘCIA
galeria

Lubelski artysta świętuje dzisiaj 80. urodziny

Jest postacią kluczową w kulturze polskiej za co w ubiegłym miesiącu otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Lublina. Dzisiaj natomiast twórca Sceny Plastycznej KUL świętował okrągłe urodziny.

Ogromna, unijna grzywna dla Polski. To kara za reformę sądownictwa

Ogromna, unijna grzywna dla Polski. To kara za reformę sądownictwa

Dzisiaj sąd Unii Europejskiej oddalił skargę złożoną przez Polskę. Chodzi o grzywnę za powołanie w 2021 roku Izby Dyscyplinarnej w polskim Sądzie Najwyższym. Jej wysokość to prawie 320 milionów euro - ponad 1,3 miliarda złotych. Polskie władze zapowiadają złożenie odwołania.

Znana profesor UMCS zmarła w wieku 93 lat. W piątek ostatnie pożegnanie

Znana profesor UMCS zmarła w wieku 93 lat. W piątek ostatnie pożegnanie

W najbliższy piątek, 7 lutego, na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie pochowana zostanie prof. Alina Aleksandrowicz-Ulrich, filolog, badaczka kultury oświecenia, przez blisko 50 lat związana z Uniwersytetem Marii Curie Skłodowskiej, honorowa obywatelka miasta Puławy.

Wieczór ze stand-upem. Damian Skóra na żywo w pubie Just Crafted
stand-up
9 lutego 2025, 18:00

Wieczór ze stand-upem. Damian Skóra na żywo w pubie Just Crafted

Główny bohater wieczoru, Damian Skóra ma bardzo zabawne i często nieszablonowe żarty. Komik wystąpi w najbliższą niedzielę w pubie Just Crafted, gdzie zaprezentuje swój najnowszy program „Zacina mi się lustro”.

Okradał seniorów metodą "na policjanta". Złapali go ci prawdziwi

Okradał seniorów metodą "na policjanta". Złapali go ci prawdziwi

Seniorka z Lublina sądziła, że pomaga policji w rozpracowaniu szajki przestępców. Przekazała naciągaczom 17 tysięcy złotych. Prawdziwi mundurowi dotarli do jednego ze sprawców oszustwa. Okazał się nim 35-letni mieszkaniec Łodzi.

Prawie 260 mln zł na drogi w Lubelskiem. Gminom pomoże państwo

Prawie 260 mln zł na drogi w Lubelskiem. Gminom pomoże państwo

Miliony złotych w 2025 roku trafią do województwa lubelskiego z Rządowego Funduszu Rozwoju Dróg. Z tych pieniędzy powstanie ponad 180 km dróg.

Chciał kupić kontener morski. Okazało się że to oszustwo

Chciał kupić kontener morski. Okazało się że to oszustwo

Mieszkaniec powiatu zamojskiego dwukrotnie został oszukany przy próbie zakupu kontenera morskiego. Łącznie stracił ponad 2 tys. zł.

Czy lokatorzy z Farbiarskiej mają wynosić się z hoteli? Właściciel kamienicy dementuje

Czy lokatorzy z Farbiarskiej mają wynosić się z hoteli? Właściciel kamienicy dementuje

Lokatorzy z kamienicy przy ulicy Farbiarskiej otrzymali dzisiaj kolejną niemiłą niespodziankę. Z tego powodu znów musieli pilnie udać się do Ratusza. Tam usłyszeli słowa, które mogły ich uspokoić, ale nie wiedzą, czy powinni w nie uwierzyć.

 Radny Konrad K.

Radny z klubu burmistrza usłyszy wyrok za jazdę po alkoholu

Przyłapany na jeździe po pijanemu radny z Międzyrzeca Podlaskiego w lutym usłyszy wyrok. Konrad K. cały czas bierze udział w sesjach rady miasta.

"Przedsiębiorcze Dzieciaki". Jutro rusza rekrutacja

"Przedsiębiorcze Dzieciaki". Jutro rusza rekrutacja

Lubelskie szkoły mogą już zgłaszać się do tegorocznej edycji projektu „Przedsiębiorcze Dzieciaki”. Rekrutacja startuje 6 lutego i potrwa do 13 lutego. Inicjatywa skierowana jest do dzieci w wieku 6-10 lat.

Niewybuch z czasów II wojny światowej na terenie PZL Świdnik

Niewybuch z czasów II wojny światowej na terenie PZL Świdnik

We wtorek podczas prac budowlanych na terenie zakładów PZL Świdnik natrafiono na pocisk z czasów II wojny światowej.

ALARM24

Masz dla nas temat? Daj nam znać pod numerem:
Alarm24 telefon 691 770 010

Wyślij wiadomość, zdjęcie lub zadzwoń.

kliknij i poinformuj nas!

Najczęściej czytane

Dzisiaj · Tydzień · Wideo · Premium