Przeglądarka, z której korzystasz jest przestarzała.

Starsze przeglądarki internetowe takie jak Internet Explorer 6, 7 i 8 posiadają udokumentowane luki bezpieczeństwa, ograniczoną funkcjonalność oraz nie są zgodne z najnowszymi standardami.

Prosimy o zainstalowanie nowszej przeglądarki, która pozwoli Ci skorzystać z pełni możliwości oferowanych przez nasz portal, jak również znacznie ułatwi Ci przeglądanie internetu w przyszłości :)

Pobierz nowszą przeglądarkę:

Edukacja

27 stycznia 2020 r.
0:00

Złoty wkracza na scenę

Rozmowa z dr. Marcinem Markowskim z Lublina, historykiem sztuki, numizmatykiem, członkiem Polskiego Towarzystwa Numizmatycznego

AdBlock
Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Kliknij tutaj, aby zaakceptować
 
• Po 123 latach niewoli młode państwo musiało stworzyć własną walutę. Początki nie były jednak łatwe...
  – W chwili zakończenia I wojny światowej ziemie polskie znajdowały się pod okupacją wojsk państw centralnych. Po okresie zaborów i czasie ostatniej wojny na ziemiach odradzającego się państwa używano siedmiu różnych walut. Wśród nich znalazły się, wprowadzone w kwietniu 1917 roku przez niemieckie władze okupacyjne, marki polskie. Waluta ta była powiązana pod względem wartości z markami niemieckimi. Spośród krążących w obiegu walut jedynie marka polska nie była używana w innym państwie. Do tego w skarbcu Polskiej Krajowej Kasy Pożyczkowej, która była emitentem waluty, znajdował się spory zapas banknotów. W związku z tym zdecydowano, że marka polska przejmie funkcję tymczasowej waluty polskiej. O jej tymczasowości świadczy napis, jaki znajdziemy na wszystkich banknotach markowych – Państwo Polskie przyjmuje odpowiedzialność za wymianę niniejszego biletu ma przyszłą polską walutę według stosunku, który dla marek polskich uchwali Sejm ustawodawczy.
  Jeszcze przed odzyskaniem niepodległości na łamach prasy rozgorzała dyskusja na temat nazwy nowej waluty polskiej. Przeważały w niej głosy z krakowskiego i warszawskiego środowiska numizmatycznego. Padały różne propozycje nazwy: lech, orzeł, piast, pol, polon, polonia, sarmat, setnik, złoty. Przywołano również zaproponowaną przez Mickiewicza nazwę kościuszko. Pomimo sporów odnośnie nazwy, każdy z uczestników dyskusji opowiadał się za tym, by przyszła polska waluta dzieliła się na 100 groszy. Ostatecznie wygrał złoty, choć na początku lutego 1919 roku marszałek Józef Piłsudski podpisał dekret powołujący do życia walutę o nazwie lech. Jednak po ożywionej dyskusji parlamentarnej nazwa ta została uchylona. Jednocześnie uchwalono, że Jednostka monetarna polska ma nazwę „złoty”. Było to 28 lutego 1919 roku i właśnie ta data znalazła się na pierwszych banknotach złotowych. Jednak na pojawienie się ich w portfelach Polacy musieli czekać jeszcze pięć lat. Ustalając nazwę waluty, którą posługujemy się do dziś, nawiązano do XVI-wiecznej jednostki obrachunkowej. Jednak wówczas 1 złoty dzielił się na 30 groszy. Pomimo zaborów złotówka przetrwała w mowie potocznej w zaborze rosyjskim i pruskim. Tym mianem określano tam 15 kopiejek lub 50 fenigów.
  Pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości były niekorzystnym czasem na wprowadzenie narodowej waluty. Kraj był niestabilny ekonomiczne. Czynnikiem destabilizującym była słaba integracja ekonomiczna ziem odrodzonego państwa, które przez ponad 120 lat wchodziły w obszar trzech różnych państwa zaborczych. Do tego dochodziły częste zmiany rządów, nieustabilizowany budżet i stale rosnąca inflacja, która przerodziła się w hiperinflację. W pierwszym pięcioleciu istnienia II RP kolejne rządy próbowały radzić sobie z problemami finansowymi zlecając dodruk marek polskich nie patrząc na pokrycie waluty w zasobach Skarbu Państwa. Do tego zaraz po zakończeniu I wojny światowej, nastąpił kolejny konflikt militarny. Rozpoczęła się wojna z bolszewicką Rosją. W związku z tym trzeba było zostawić markę polska, choć druk banknotów złotowych został już zamówiony, a gotowe pieniądze papierowe trafiły do kraju w 1920 roku.
 
 
"Złoty wkracza na scenę" - awers i rewers 500 złotych emisji z 28 lutego 1919 roku
• Ministerstwo Skarbu zamówiło druk pierwszych polskich banknotów. Kto był projektantem?
– W 1919 roku sytuacja w kraju była niestabilna dlatego do obiegu postanowiono wprowadzić jedynie pieniądze papierowe. W związku z tym, że w kraju nie było odpowiednika dzisiejszej PWPW zamówienie na druk poszło do wytwórni francuskich i brytyjskich.
  Z powodu pośpiechu kwestie wyglądu szaty graficznej pozostawiono grafikom pracującym w drukarniach. Do zamówienia dołączono portrety Kościuszki i księcia Józefa Poniatowskiego. Niższe nominały: 1, 5, 10, 20 i 50 złotych były drukowane w drukarni Banku Francuskiego w Paryżu, a wyższe, od 100 do 5000 zł, w Waterlow & Sons Limited w Londynie.
  Nie znamy projektantów tych banknotów, poza nominałem 10 złotych. Tylko na nim widnieje sygnatura projektanta – Adolfa Giraldona (1855-1933). Od końca XIX wieku był popularnym we Francji artystą. Giraldon tworzył ilustracje do książek i czasopism. Projektował również ekslibrysy, winiety, wzory czcionek, jak również oprawy i grzbiety książek. Miał opinię pomysłowego, lecz ulegającego klasycyzmowi projektanta różnych wyrobów artystycznych. Wśród licznych dzieł artysty znajdują się również projekty banknotów. Jest wśród nich secesyjna 10-złotówka z 1919 roku. Wyróżnia się ona geometryzacją przestrzeni, która przywodzi na myśl secesyjne okładki książkowe. Nominał ten wyróżnia się również spośród pozostałych banknotów zamówionych na początku 1919 roku. Pozostałe nominały cechuje neobarokowa stylistyka. Cechą charakterystyczną pierwszych banknotów złotowych jest operowanie w układzie graficznym całą płaszczyzną nominału oraz wyraźnie akcentowana symetryczność kompozycji. Począwszy od banknotu 50 złotych szata graficzna kolejnych nominałów została wzbogacona o motywy ornamentalne w postaci: liści akantu, pęku owoców, muszli, palmet oraz giloszy.
  Na przednich stronach większości banknotów umieszczono popiersie Tadeusza Kościuszki według XIX-wiecznej grafiki autorstwa Antoniego Oleszczyńskiego. Naczelnika insurekcji wyjątkowo na pięciozłotówce zastąpiono Józefem Poniatowskim. Wspólnym motywem jest umieszczany zazwyczaj na rewersie orzeł. Zabrakło go jedynie na nominale 2 złote, a na zaprojektowanym przez Giraldona nominale 10 złotych został on wkomponowany na awersie. Ciekawostką jest skrót nazwy waluty na pierwszych banknotach.Dzisiaj powszechnie stosujemy skrót „zł”. Na będących obecnie w obiegu banknotach znajdziemy go np na nitce zabezpieczającej. Natomiast na większości pierwszych banknotów złotowych była to litera „z”, jak złoty.
 
 • Kiedy te banknoty pojawiły się w portfelach Polaków?
  – Banknoty przyjechały do Polski w 1920 roku i z powodu nieustabilizowanej sytuacji ekonomicznej uniemożliwiającej przeprowadzenie reformy walutowej przeleżały do 1924 roku. Wówczas, w skutek reformy Grabskiego, weszły do obiegu zastępując markę polską. Przy wymianie zastosowano przelicznik 1 złoty = 1 800 000 marek polskich. Warto też dodać, że wprowadzony do obiegu w 1924 roku złoty posiadał taki sam parytet w złocie jak frank szwajcarski, co zrównywało obie waluty pod względem wartości. Do obiegu nie weszły banknoty o nominałach 1000 i 5000 złotych. W 1920 roku, podczas załadunku na statek w Anglii, miejscowi dokerzy byli przekonani, że w skrzyniach znajduje się broń i amunicja dla polskiej armii walczącej z Bolszewikami. Skrzynie zostały rozbite przez dokerów i wrzucone do morza. Zaginęło wówczas cztery tysiące sztuk banknotów o nominale 1000 złotych oraz część banknotów o nominale 5000 złotych. Zresztą większe nominały nie były potrzebne, bo do końca II RP najwyższym nominałem było 500 złotych. Pomimo zmian w wyglądzie banknotów polskich spowodowanych wprowadzaniem do obiegu nowych nominałów jedynie ten nominał przetrwał do końca II RP niezastąpiony przez banknot o innym wyglądzie, jak to miało miejsce w przypadku niższych nominałów. Jako ciekawostkę można dodać, że nominał 1000 złotych został najprawdopodobniej dopuszczony do obiegu we wrześniu 1939 roku jako wypłaty żołdu dla oficerów. Wskazuje na to znalezienie takiego nominału w podwójnej zelówce buta jednego z zamordowanych w Katyniu oficerów.
 

Ciekawostka

Zaprojektowany przez Adolfa Giraldona nominał 10 złotych z brązową klauzulą w stanie niemal emisyjnym została wystawiona na aukcję w czerwcu 2018 roku z ceną wywoławczą 45 000 złotych. Ostateczna cena była prawie trzykrotnie wyższa i wyniosła 110 000 złotych. Banknot w tak dobrym stanie zachowania pojawił się wówczas po raz pierwszy na rynku kolekcjonerskim.
Nominał został wydrukowany w dwóch wersjach: pierwszej, nie zatwierdzonej do obiegu, z klauzulą na odwrocie wydrukowaną drobną czcionką na fioletowym tle i drugiej, z klauzulą o poprawionej czytelności. Klauzula zapisana na kontrastowym, brązowym tle i większą czcionką, rozciągnięta jest na 10 wierszy. Banknot ten, wraz z całą emisją, wprowadzony został do obiegu w dniu otwarcia Banku Polskiego – 28 kwietnia 1924.
10 złotych z 1919 roku z emisji obiegowej (brązowa klauzula) jednogłośnie uznawany jest przez znawców za najrzadszy polski banknot XX wieku. W jego przypadku rarytas kolekcjonerski stanowi każda zachowana sztuka, niezależnie od stanu zachowania.
e-Wydanie

Pozostałe informacje

Czar płyty winylowej. Kiermasz płyt
winyle
14 marca 2025, 9:00

Czar płyty winylowej. Kiermasz płyt

W najbliższy piątek (14 marca) oraz w sobotę (15 marca) w Felicity Lublin odbędzie się święto kolekcjonerów i melomanów – Kiermasz płyt.

10 milionów złotych od ministra Sławomira Nitrasa na lubelski sport

10 milionów złotych od ministra Sławomira Nitrasa na lubelski sport

- Dostrzegłem krzywdę, która dotknęła województwo lubelskie. Ta krzywda związana jest z decyzją Zarządu Województwa Lubelskiego, który zdecydował się uszczuplić pieniądze należne sportowi lubelskiemu i przekazać je Polskiemu Komitetowi Olimpijskiemu. Tak jednak nie powinno być – ogłosił dzisiaj w Lublinie Sławomir Nitras, minister sportu i turystyki. Zapowiedział uruchomienie  programów rządowych przeznaczonych na rozwój infrastruktury sportowej i wsparcia klubów z naszego regionu.

Ukrył się w Dębowej Kłodzie. Już siedzi

Ukrył się w Dębowej Kłodzie. Już siedzi

Policjanci zatrzymali 41-latka z Lublina. Był poszukiwany dwoma listami gończymi. Ukrył się w prywatnej posesji, w Dębowej Kłodzie.

Peja & Slums Attack w Kultowej Klubokawiarni
koncert
14 marca 2025, 18:00

Peja & Slums Attack w Kultowej Klubokawiarni

Ryszard Andrzejewski, bardziej znany jako Peja nie składa broni i pokazuje, że stara gwardia polskiego rapu ma jeszcze coś do powiedzenia. Obecny rok będzie 31 w karierze Peja & Slums Attack. W jakiej formie jest Peja przekonamy się 14 marca (piątek) w Kultowej Klubokawiarni.

Wypalanie traw to plaga nie tylko w naszym regionie

Wypalanie traw może słono kosztować

Powiat świdnicki. W tym roku pierwszy pożar traw odnotowano w powiecie świdnickim już 26 stycznia. Potem były kolejne. Strażacy dmuchają na zimne. Sprawcy podpaleń nie mogą się czuć bezkarnie. Policji pomogą nagrania z drona.  

Wiosną Edach Budowlani Lublin będą walczyć o zajęcie jak najwyższej lokaty

Edach Budowlani Lublin wracają do gry. Celem pierwsza czwórka

W pierwszym meczu o stawkę w tym roku Edach Budowlani podejmą Drew Pal 2 RC Lechię Gdańsk. Początek sobotniego spotkania o godzinie 14.

To prawda czy fałsz? Sprawdź swoją wiedzę na temat stolicy Lubelszczyzny!
QUIZ

To prawda czy fałsz? Sprawdź swoją wiedzę na temat stolicy Lubelszczyzny!

Lublin jest miastem pełnym historii, mieszających się kultur i niezwykłych miejsc, które zapraszają tutaj turystów z całego świata. Czy wiesz, które wydarzenia miały tu miejsce, jakie tajemnice kryją zabytki i jakie legendy krążą wśród mieszkańców? Jeśli masz ochotę przetestować swoją wiedzę i dowiedzieć się czegoś nowego, koniecznie rozwiąż nasz quiz!

Złodziei-śpioch smacznie drzemie w okradzionym i zniszczonym busie

Nie czmychnął, bo wódka go trzymała

28-latek, najwyraźniej zainspirowany alkoholem, postanowił włamać się do samochodu. Zniszczył przednią szybę, manetki przy kierownicy, przełączniki oraz wymontował radio. Jednak zamiast uciekać z łupem, „bohater” tej historii postanowił… zdrzemnąć się na tylnej kanapie busa.

Maciej Tokarczyk i jego Wisła Puławy przetrwali najcięższy moment w obecnym sezonie i szykują się do meczu w Elblągu

Maciej Tokarczyk (Wisła Puławy): Nie ma meczów o sześć punktów

Rozmowa z Maciejem Tokarczykiem, trenerem Wisły Puławy

To najlepsi matematyce z „Piątki”. Gratulujemy!

Matematycy na „Piątkę”. Świdnik kolebką ścisłych umysłów

Szkoła Podstawowa nr 5 w Świdniku ma powód do dumy. Siedmioro uczniów tej szkoły zostało finalistami kuratoryjnego konkursu przedmiotowego z matematyki – najwięcej w województwie.

Dodatkowym atutem umiejscowienia biletomatu są wydłużone godziny otwarcia centrum handlowego. Kasa biletowa Opery Lubelskiej jest czynna od wtorku do piątku w godz.10-17 oraz na godzinę przed planowanymi spektaklami. W hipermarkecie E.Leclerc biletomat będzie dostępny od poniedziałku do czwartku godz. 7 do 21.  W piątki i soboty od godziny 7 do 22

Bilet do opery w supermarkecie? Tylko w Lublinie

Już nie tylko w budynku Opery Lubelskiej przy ul. Skłodowskiej, ale także w Centrum Handlowym E.Leclerc Tomasza Zana będzie można kupić bilety na spektakle. Po zakupach wystarczy poświcie chwile, aby wejść w świat sztuki z górnej półki.

Rekord frekwencji w hali Globus podczas meczu Bogdanka LUK Lublin - Cucine Lube Civitanova
galeria

Rekord frekwencji w hali Globus podczas meczu Bogdanka LUK Lublin - Cucine Lube Civitanova

Jak na finał Challenge Cup przystało w hali Globus w środowy wieczór pojawiła się rekordowa w tym sezonie liczba widzów. Spotkanie Bogdanka LUK Lublin - Cucine Lube Civitanova śledziło 4250 osób. Co najważniejsze, kibice wychodzili z hali bardzo zadowoleni, bo gospodarze ograli włoskiego giganta 3:1. Sprawdźcie nasze zdjęcia z trybun.

Sport i kultura! Wydarzenia w woj. lubelskim w weekend 14-16 marca 2025
Co Gdzie Kiedy
film

Sport i kultura! Wydarzenia w woj. lubelskim w weekend 14-16 marca 2025

Szukasz planów na weekend w województwie lubelskim? Sprawdź najnowszy odcinek Co Gdzie Kiedy, w którym przedstawiamy najciekawsze wydarzenia kulturalne i sportowe na nadchodzące dni!

Budynek przy ulicy gen. Gustawa Orlicz-Dreszera

Nowe życie dawnego banku w Chełmie

Po latach planowania i przeszkód, Chełm staje przed realną szansą na modernizację budynku przy ul. gen. Gustawa Orlicz-Dreszera. Obiekt, który niegdyś służył jako siedziba banku. Ma on przejść gruntowną przebudowę i stać się nowoczesnym centrum z potencjałem technologicznym.

ALARM24

Masz dla nas temat? Daj nam znać pod numerem:
Alarm24 telefon 691 770 010

Wyślij wiadomość, zdjęcie lub zadzwoń.

kliknij i poinformuj nas!