Stefan Wroński "Dzidek"

Głównym bohaterem tej opowieści jest tytułowy Dzidek; sprytny, rezolutny chłopiec, którego życie toczy się między eleganckim mieszkaniem doktorostwa Korzybskich w warszawskiej kamienicy na ulicy Skorupki, a podwórkiem, którego jest prawdziwym królem. Dzidek to warszawiak z krwi i kości; jego mama jest prawdziwą damą, a ojciec cenionym doktorem. Jest też pokojówka Marcia - "jedyna osobie, przed którą Dzidek miał pietra", a w której kochał się szofer Jan. Ważna w życiu Dzidka jest też siostra Jola, na której narodziny czekał z utęsknieniem (liczą, że będzie miał brata), by następnie uznać ją za "czarownicę" i... pobierać od kolegów opłaty za jej oglądanie.

Szczęśliwa rodzina, grono kolegów i mnóstwo szalonych pomysłów - tak wygląda życie Dzidka. Razem z nim wędrujemy ulicami Warszawy z lat 30. i zaglądamy do jej zakamarków tworzących klimat tamtych czasów. Odwiedzamy Służewiec, Bar pod Setką, piwnicę Pesy Goldfarb, w której uczyli się fachu najlepsi warszawscy doliniarze, poznajemy złodziejską ferajnę. Trafiamy też w sam środek kryminalnej afery, w którą oczywiście zaplątany jest Dzidek.

Barwny to obraz przedwojennej Warszawy z całym urokiem jej żydowsko-kupieckiego klimatu i szemranego towarzystwa. Dzidek świetnie się w niej odnajduje, a jego cwaniactwo i naturalny wdzięk sprawiają, że miasto żyje wraz z nim i jego przygodami. Jest kolorowo, brawurowo, filmowo. Efekt dopełniają fotografie przedwojennej stolicy, które rewelacyjnie oddają jej klimat. Aż się za taką Warszawą tęskni, aż się chce do niej wrócić...

W ten sielski obraz beztroskiego dorastania brutalnie wdziera się wojna, która jest swoistą cezurą dojrzewania. Warszawa staje się miastem groźnym, brutalnym, mrocznym. Dzidek dorasta z dnia na dzień; niemal na naszych oczach. Zmienia się jego system wartości, spojrzenie na świat, priorytety. Swoją inteligencję i spryt chłopak przekuwa w jeden cel: walkę z okupantem. staje się odpowiedzialny, rozsądny. Odważny i zdeterminowany.

Warszawa wojenna, którą wraz z nim przemierzamy budzi grozę, ale też intryguje; nic i nikt nie jest już takim, jak kiedyś... Jest też Warszawa powstańcza, jest Warszawa wyzwolona. Ale to już jest inna Warszawa niż ta w której dorastał Dzidek. Kontrast między pierwszą częścią książki, w której jest barwnie i sielsko, a drugą, która jest mroczna i okrutna, wydaje się ogromny.

Liczę, że to dopiero początek tej opowieści, bo jest ona niezwykła. A co ważne, jest częścią prawdziwej historii. Za ten autentyzm i sugestywność bardzo autorowi dziękuję. Doceniając przy tym również jego wyobraźnię, barwny język i umiejętność snucia pięknych opowieści.