Przeglądarka, z której korzystasz jest przestarzała.

Starsze przeglądarki internetowe takie jak Internet Explorer 6, 7 i 8 posiadają udokumentowane luki bezpieczeństwa, ograniczoną funkcjonalność oraz nie są zgodne z najnowszymi standardami.

Prosimy o zainstalowanie nowszej przeglądarki, która pozwoli Ci skorzystać z pełni możliwości oferowanych przez nasz portal, jak również znacznie ułatwi Ci przeglądanie internetu w przyszłości :)

Pobierz nowszą przeglądarkę:

Magazyn

25 lutego 2018 r.
17:57

Spacer po powojennym Lublinie. Tutaj rozstrzygały się losy niepodległej Polski

Autor: Zdjęcie autora Paweł Puzio

Wyobraźcie sobie piękny, chłodny, ale bezchmurny listopadowy dzień 1918 roku. Lublin zaczyna oddychać niepodległością. Krakowskie Przedmieście tętni nadzieją na nową Polskę. Ludzie biegają pomiędzy placem Litewskim a katedralnym, wpadając na wiece w kinoteatrze „Rusałka”.

AdBlock
Szanowny Czytelniku!
Dzięki reklamom czytasz za darmo. Prosimy o wyłączenie programu służącego do blokowania reklam (np. AdBlock).
Dziękujemy, redakcja Dziennika Wschodniego.
Kliknij tutaj, aby zaakceptować

Często nie zdajemy sobie sprawy, że żyjemy w mieście przesiąkniętym historią. Na każdym kroku obcujemy z miejscami, w których rozstrzygały się losy niepodległej Polski. Plac Litewski, Pałac Gubernatorski, plac katedralny, nieistniejące hotel Victoria czy kinoteatr Rusałka, przy starym moście na Bystrzycy - to właśnie tu, w 1918 roku, rodziła się niepodległa Polska. Zapraszamy na mały spacer.

Plac Litewski

Dziś białe płyty placu nie przypominają tego miejsca z 1918 roku. Twarde, brukowe kostki, po przebudowie w 1823 roku, przez kilkadziesiąt lat służyły rosyjskim żołnierzom do paradowania. Stąd przez wiek nosił nazwę placu Musztry. Wcześniej był własnością najpierw rodziny Radziwiłłów, Lubomirskich, a potem Sanguszków. Warto tu wspomnieć, że plac już raz odegrał kapitalną rolę w historii Polski. Tu, zgodnie z tradycją, obradowała szlachta w przeddzień podpisania aktu Unii Lubelskiej.

– Musimy na chwilę zamknąć oczy. Tu gdzie dziś jest skraj placu, od ulicy 3 Maja, stał olbrzymi prawosławny sobór, wybudowany w latach 1873-1876. Imponująca budowla sakralna była symbolem panowania Rosjan. Po zajęciu Lublina w 1915 roku przez Austriaków sobór przemianowano na kościół garnizonowy. Potem posłużył do zbudowania Domu Żołnierza Polskiego im. Marszałka Józefa Piłsudskiego przy ul Żwirki i Wigury, ale to już inna historia – mówi dr hab. prof. nadzw. Marcin Kruszyński, naczelnik Oddziałowego Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej w Lublinie.

Ten plac odegrał główną rolę w scenariuszu odbierania władzy Austriakom i tworzeniu Rządu Ludowego Ignacego Daszyńskiego. Tymczasowy gabinet zainstalował się w Pałacu Gubernatorskim, choć lepiej brzmi: w Pałacu Lubomirskich. Obecnie mieści się tam Wydział Politologii UMCS.

Pałac Lubomirskich

Teraz stańcie twarzą do pałacu. Zobaczcie, jaki to piękny budynek, idealnie nadający się do głoszenia płomiennych mów. Wyobraźcie sobie Daszyńskiego wygłaszającego z olbrzymiego balkonu manifest rządu o natychmiastowym rozwiązaniu proaustriackiej Rady Regencyjnej, skądinąd działającej po sąsiedzku w hotelu Victoria, o równouprawnieniu wszystkich obywateli bez różnicy pochodzenia, wiary i narodowości, o wolności sumienia, druku, słowa, zgromadzeń, pochodów, zrzeszeń, związków zawodowych i strajków, o wprowadzeniu w przemyśle, rzemiosłach i handlu 8-godzinnego dnia pracy, o przeprowadzeniu pięcioprzymiotnikowych wyborów: powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych.

Czyż to nie wlewało do serc nadziei...

– Warto też wspomnieć, że w tym pałacu, od 1915 roku do 2 listopada 1918, rezydował Cesarsko-Królewski Generalny Gubernator Wojskowy dla Ziem Królestwa Polskiego, a wcześniej, od 1837 roku, pałac upodobał sobie także gubernator, ale rosyjski – dodaje prof. Marcin Kruszyński.

Formalnie Lublin można powiedzieć, że był centrum okupacyjnym władz austriackich. Stąd tak duża waga naszego miasta w procesie tworzenia się niepodległej Polski. Pałac Lubomirskich, można rzec, był sercem, ośrodkiem decyzyjnym i wykonawczym.

Hotel Victoria

Po raz kolejny musimy wytężyć wyobraźnię. Przejdźcie parę kroków w kierunku deptaka. Tu, gdzie dziś stoi Dom Towarowy „Sezam” był kiedyś hotel Victoria. W 1939 padł ofiarą niemieckiego nalotu, a po wojnie został rozebrany.

– Hotel Victoria powstał w roku 1874. To było, jak wspominają współcześni, bardzo ekskluzywne miejsce w Lublinie. To tutaj zatrzymywało się ziemiaństwo. Hotel odgrywał też rolę skupiającą elitę miasta. Na parterze funkcjonował sklep kolonialny, doskonale zaopatrzony w towary delikatesowe, wyborne wina oraz najlepsza w mieście cukiernia – wyjaśnia profesor Kruszyński. – W nocy z 6 na 7 listopada hotel zamienia się w arenę działań politycznych. Bojownicy Polskiej Organizacji Wojskowej aresztują wojskowych przedstawicieli Rady Regencyjnej. Hotel był także planem jeszcze jednego ważnego wydarzenia. To tu ukonstytuował się Tymczasowy Rząd Republiki Polskiej, który swą siedzibę miał później w Pałacu Lubomirskich.

Ten hotel gościł niezwykłych ludzi. W 1924 roku nocował w nim marszałek Piłsudski, co upamiętniono tablicą w 1937 roku.

Plac katedralny

Czas ruszyć dalej. Spacerkiem mijamy Krakowskie Przedmieście. Można wpaść do cukierni na kawę po wiedeńsku, aby pozostać w klimacie roku 1918. Po chwili jesteśmy na placu katedralnym. To miejsce ma także duże konotacje historyczne, nierozerwalnie związane z 1918 rokiem.

– To tutaj odbywały się najważniejsze uroczystości religijne. W 1918 odegrał on ważną rolę w dwóch wydarzeniach. Pierwsze z nich rozegrało się 2 listopada 1918 roku. Tego dnia na placu ponad 300 żołnierzy byłej armii CiK składa przysięgę wojskową „na wierność i posłuszeństwo rządowi polskiemu”. Rotę przysięgi wypowiadali jeszcze przed Radą Regencyjną – wyjaśnia profesor Marcin Kruszyński. – Ale już 7 listopada skład jest inny. Obok Polaków z armii Austro-Węgier stoją bojownicy z Polskiej Organizacji Wojskowej, z I Korpusu Polskiego tzw. Dowborczycy oraz ochotnicy z różnego rodzaju formacji mundurowych, jak straż obywatelska czy milicja ludowa. Oni już składali przysięgę na wierność Polsce rządowi Daszyńskiego. Było to pierwsze tego typu wydarzenie.

Zamek Lubelski

Z Placu katedralnego wyruszamy w kierunku zamku. – To miejsce od 1826 roku kojarzy się źle. Jest to bowiem data, od której na zamku zaczyna działać więzienie. Początkowo osadzano tam rzezimieszków, ale z czasem przybywało więźniów politycznych, wyśledzonych i ujętych przez bezwzględną carską ochranę – tłumaczy profesor Kruszyński. – Po 1915 roku również Austriacy osadzają na zamku więźniów politycznych, nieprzychylnych cesarstwu. To miejsce jest zatem symbolem zaborców. 16 października 1918 roku dochodzi w całym Lublinie do masowych demonstracji, w wyniku których garstka więźniów politycznych zostaje uwolniona z więzienia na zamku.

Na Rusałkę

Teraz czeka nas dłuższy spacer przez Stare Miasto i długą ulicę Zamojską. Dochodzimy do starego mostu na Bystrzycy. Stańmy twarzą w kierunku katedry i po lewej stronie, tam gdzie, teraz są ogródki działkowe, wyobraźmy sobie spory drewniany budynek na 1000 osób - letni kinoteatr „Rusałka”.

– O ile Krakowskie Przedmieście skupiało elity, to kinoteatr „Rusałka” był magnesem dla ludzi z nizin. Ruchome obrazy, frywolne przedstawienia przyciągały ubogich robotników, rzemieślników, Polaków, Żydów. Elity z Krakowskiego patrzyły z niepokojem na to miejsce. Idea rewolucji radzieckiej była niezwykle nośna w tym czasie. 6 listopada 1918 roku Polska Partia Socjalistyczna organizuje wiec w „Rusałce”. Do życia zostaje powołana Lubelska Rada Delegatów Robotniczych. Piłsudski i zebrani wokół niego ludzie z niepodległościowej PPS Frakcji Rewolucyjnej z zaniepokojeniem obserwowali nastroje wśród lubelskich robotników, skutecznie podgrzewane przez komunistów. Proszę pamiętać, że od roku w Rosji hulają komuniści, którzy już wtedy aktywnie pracowali nad planem eksportu rewolucji do Europy – opowiada profesor Kruszyński.

– Z drugiej strony do Lublina docierają wiadomości od uciekinierów z dawnych rubieży wschodnich. Grozę wywołują opowieści o mordach, rabunkach i gwałtach dokonywanych przez czerwonoarmistów. Ludzie Piłsudskiego z proniepodległościowej PPS-Frakcja Rewolucyjna szybko przejmują władzę w Radzie Delegatów. Niektóre postulaty socjalne włączają do manifestu Rządu Ludowego. Szybko też wśród „ludu Lublina” zaczyna się werbunek do milicji ludowej i powstającego Wojska Polskiego.

Za kilka miesięcy lublinianie z Rusałki poznają prawdziwe oblicze komunistów, walcząc z Armią Czerwoną o niepodległą Polskę. Jak tylko aura pozwoli wybierzcie się na spacer lubelskim szlakiem Niepodległej. Warto dotknąć historii, która jest tak blisko nas...

Fotografie pochodzą z Zbiorów Specjalnych WBP im. H. Łopacińskiego w Lublinie, Maciej Kaczanowski

Pozostałe informacje

Jacek Spisacki

Stworzył Pomnik Sybiraków i zaprojektował ołtarz papieski. Zmarł Jacek Spisacki

Był artystą i nauczycielem. W wieku 78 lat zmarł Jacek Spisacki. Zaprojektował charakterystyczny Pomnik Sybiraków w Białej Podlaskiej.

Informacja Wójta Gminy Wólka

Informacja Wójta Gminy Wólka

Wypadli z motorówki i utknęli pod mostem na Wiśle

Wypadli z motorówki i utknęli pod mostem na Wiśle

Sezon dopiero ruszył, a na Wiśle w Puławach już doszło do niebezpiecznego zdarzenia. 52-latek i jego 44-letnia żona wypadli z łodzi motorowej. Mężczyzna był pijany.

ciężarówki

W Jaki Sposób Pozyskiwać Pojazdy Do Swojej Floty?

Czym jest flota samochodowa i kim jest fleet car manager? W jaki sposób finansować pojazdy do swojej floty i która opcja jest najbardziej opłacalna? Sprawdź!

płyta drogowa i dziewczyna

Rodzaje i Zastosowanie Płyt Drogowych

Płyty drogowe betonowe mają szerokie zastosowanie w przemyśle drogowym. Wykorzystywane są jako rozwiązanie przejściowe, dla drogi dojazdowej na placu budowy i podczas tworzenia podjazdów do budynków. Idealnie sprawdzają się jako szybka alternatywa naprawy asfaltu czy ustabilizowania błotnistego terenu.

Pokaz iluzji - doskonała iluzja dla młodszych i starszych

Pokaz iluzji - doskonała iluzja dla młodszych i starszych

Czy kiedykolwiek marzyłeś o odbyciu podróży w nieznane, gdzie granice rzeczywistości zlewają się z fantazją? Jeśli tak, to pokaz iluzji jest dla Ciebie doskonałym miejscem do zaspokojenia tych pragnień. To magiczne show, które przeniesie Cię w świat niepojętych sztuczek i misternie skonstruowanych iluzji. Pokaz iluzjonisty to nie tylko spektakularne widowisko, ale również fascynujące doświadczenie zarówno dla młodszych, jak i starszych.

Pikieta pod Stokrotką. Związkowcy mają dość
Zdjęcia
galeria

Pikieta pod Stokrotką. Związkowcy mają dość

Związkowcy ze Stokrotki rozpoczęli pikietę w Lublinie. Walczą o "godność pracy".

Czynności notarialne

Testament notarialny - najbezpieczniejsza forma testamentu?

Sporządzanie testamentu to jedna z czynności wykonywana w celu rozdysponowania majątku po śmierci. W polskim prawie dopuszczalne są różne formy testamentu. Między innymi za prawidłowo sporządzony testament uznaje się: testament ustny (w określonych przypadkach), pisemny i notarialny.

Na te pokazy czekają mieszkańcy. Fontanna multimedialna na Placu Litewskim otwiera sezon
galeria

Na te pokazy czekają mieszkańcy. Fontanna multimedialna na Placu Litewskim otwiera sezon

Po zimowej przerwie fontanna multimedialna wraca z nowymi pokazami. Ratusz podał już dokładny harmonogram.

Cztery medale dla Lublina podczas III Ogólnopolskiego Turnieju Speed-ball Lublin 2025
ZDJĘCIA
galeria

Cztery medale dla Lublina podczas III Ogólnopolskiego Turnieju Speed-ball Lublin 2025

W sobotę w Lublinie został rozegrany III Ogólnopolski Turniej Speed-ball Lublin 2025. Podczas zawodów sporo powodów do radości mieli zawodnicy z Lublina. Czwórka z nich mogła się pochwalić miejscami na podium.

Czym zajmuje się kancelaria prawna?

Czym zajmuje się kancelaria prawna?

Kancelaria prawna to miejsce, które niekoniecznie może dobrze się kojarzyć. Dzieje się tak z uwagi na fakt, że zazwyczaj udajemy się tam w sytuacjach kiedy potrzebujemy pomocy prawnika. Do takich sytuacji może dojść nawet wtedy, kiedy przez całe życie skrupulatnie przestrzega się prawa.

Jak wytrwać w postanowieniach noworocznych?

Jak wytrwać w postanowieniach noworocznych?

,,Nowy rok - nowa ja!" czy to stwierdzenie coś Ci przypomina? Z pewnością większości z nas. U schyłku mijającego roku, patrzymy z ciekawością i nadzieją w nowy rok, zastanawiając się co nam przyniesie. Czasem żartujemy, że chcielibyśmy aby nie był on gorszy od poprzedniego.

szare fotele w biurze

Ergonomiczny fotel biurowy - jakie cechy powinien mieć?

Większość z nas nie zdaje sobie sprawy, jak wiele dolegliwości wynika z niepoprawnej postawy podczas siedzenia. Praca przy biurku w pozycji siedzącej nie sprzyja naszemu kręgosłupowi i zdrowiu. Siedzenie przed komputerem przez 8 godzin dziennie w niewygodnej pozycji negatywnie odbija się na pracownikach, gdyż może doprowadzić do wielu schorzeń.

Makabra na wsi. Mężczyzna usłyszał zarzut zabójstwa partnerki

Makabra na wsi. Mężczyzna usłyszał zarzut zabójstwa partnerki

54-letni Andrzej B. usłyszał zarzuty zabójstwa swojej partnerki. Do makabrycznego zdarzenia doszło 24 kwietnia w miejscowości Niedziałowice Drugie w powiecie chełmskim.

ALARM24

Masz dla nas temat? Daj nam znać pod numerem:
Alarm24 telefon 691 770 010

Wyślij wiadomość, zdjęcie lub zadzwoń.

kliknij i poinformuj nas!