Każdy może to sprawdzić. Na co partie wydają pieniądze?

Od 1 lipca ubiegłego roku partie polityczne mają obowiązek publikowania rejestrów wpłat i umów. Mają one być prowadzone w formie elektronicznej za pośrednictwem Biuletynu Informacji Publicznej każdego ugrupowania. Dane mają być zamieszczane „bez zbędnej zwłoki”, ale nie później niż 14 dni od otrzymania wpłaty lub zawarcia umowy.

Przejrzystość i transparentność

– To niezaprzeczalnie bardzo dobre rozwiązanie. Dzięki temu każdy obywatel może mieć dostęp do wiedzy o tym, kto finansuje partie i na co wydają one otrzymane pieniądze – mówi Krzysztof Jakubowski, prezes dbającej o przejrzystość finansów publicznych Fundacji Wolności. – Można to traktować jako swojego rodzaju profilaktykę, bo teoretycznie trudniej będzie o nieetyczne finansowanie ugrupowań politycznych. Mniejsza będzie pokusa, by robić to w sposób nieprawidłowy.

– To wpłynie przede wszystkim na przejrzystość i transparentność i pozwoli łatwiej kontrolować przepływy finansowe – zauważa dr Agnieszka Zaręba, politolog z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II. I kontynuuje: – Dzięki temu będziemy mieli możliwość odczytywania, jakie podmioty biorą udział w grze politycznej. 

Tak się dzieje w Stanach Zjednoczonych. Nie jest tajemnicą, że tamtejsi magnaci, czy nawet koncerny zbrojeniowe finansują główne siły polityczne, czyli Republikanów i Demokratów. Ale każdy może sprawdzić, kto, komu i ile przekazał.

„Nie do końca mają świadomość”

W Polsce działa prawie 90 partii politycznych. Ale w ubiegłym roku, po wejściu w życie nowych przepisów, Państwowa Komisja Wyborcza poinformowała, że wprowadzony obowiązek spełnia zaledwie kilkanaście z nich. Ustawowego wymogu nie realizują głównie mniejsze, nieobecne w wielkiej polityce. Ale dopiero niedawno swoje rejestry opublikowała na przykład Solidarna Polska, będąca częścią obozu rządzącego jako największy koalicjant Prawa i Sprawiedliwości.

– Samo rozwiązanie należy ocenić pozytywnie i widzę w nim więcej korzyści, niż niebezpieczeństw związanych z ujawnianiem danych osób wpłacających na rzecz partii czy zawierających z nimi umowy. Ale pojawiają się pewne wątpliwości dotyczące funkcjonowania nowych przepisów, bo nie wszystkie ugrupowania wywiązują się z nowych obowiązków – komentuje dr Wojciech Maguś, politolog i medioznawca z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

I przywołuje treść pisma przewodniczącego PKW do marszałek Sejmu Elżbiety Witek, w którym wskazywał on, że komisja w rzeczywistości nie ma prawnych możliwości egzekwowania nowych przepisów. – To pokazuje, że o ile pomysł jest zasadny i bardzo dobry, to z racji swego rodzaju niechlujności legislacyjnej nie dopracowano przepisów, które dawałby pełną moc obowiązywania tej ustawy – dodaje dr Maguś.

– Należy pochwalić największe partie za to, że publikują wymagane prawem dane. Ale wydaje się, że politycy nie do końca mają świadomość, że partie muszą działać w sposób jawny. Podam przykład z naszego podwórka. Wystąpiliśmy do dwóch największych partii, czyli Prawa i Sprawiedliwości oraz Platformy Obywatelskiej o udostępnienie nam treści umów na wynajem lokali w województwie lubelskim, jakie zostały wskazane w ich wykazach. Dokumenty odesłała nam tylko PO. Od PiS otrzymaliśmy odpowiedź odmowną i będziemy dochodzić swoich racji w sądzie – mówi Jakubowski.

Dwie główne siły polityczne na swoich stronach prowadzą rejestry dotyczące przekazywanych im darowizn. O ile w przypadku PiS jest on uzupełniany w miarę na bieżąco (ostatnia aktualizacja miała miejsce na początku stycznia), to w wykazie opublikowanym przez Platformę nie ma ani jednej wpłaty. – Wydaje mi się mało prawdopodobne, aby w przypadku tak dużej partii nikt nie wpłacił pieniędzy na jej konto przez ponad pół roku. Zwłaszcza w roku wyborczym – ocenia dr Maguś.

Spotkanie z Tuskiem, wynajem lokali, sprzątanie biur…

Sprawdziliśmy rejestry największych partii w poszukiwaniu lubelskich wątków. Z lektury możemy dowiedzieć się, ile Platformę Obywatelską kosztowała organizacja niedawnego spotkania z Donaldem Tuskiem w Lublinie. Za wynajem hali w centrum sportowym Akademos wraz z nagłośnieniem zapłacono prawie 5 tys. zł. W wykazie zostały ujęte zawarte niedawno umowy na wynajem biur dla lubelskiej PO. Za pomieszczenia w budynku na rogu Krakowskiego Przedmieścia i ul. Kołłątaja ugrupowanie płaci 7 tys. 760 zł. co miesiąc.

Jednocześnie wciąż wynajmuje część lokalu w swojej dotychczasowej siedzibie, gdzie pozostały biura poselskie Marty Wcisło i Michała Krawczyka, opłacane z pieniędzy z Kancelarii Sejmu. Partia dokłada do wynajmu w tej lokalizacji tysiąc złotych miesięcznie.

Prawo i Sprawiedliwość pod koniec ubiegłego roku zawarło aneks do umowy zawartej przed laty z NSZZ „Solidarność”. Chodzi o wynajem biur w budynku przy ul. Królewskiej, gdzie swoją siedzibę mają lubelskie struktury partii rządzącej. Według nowych warunków miesięczny czynsz do końca maja wynosił będzie 3 tys. 151 zł. To nie wszystko, bo w ostatnim czasie PiS zawarło także umowy najmu lokali w trzech innych miastach naszego regionu: Kraśniku (prawie 2,5 tys. zł miesięcznie od prywatnej firmy), Puławach (1,5 tys. zł miesięcznie od Puławskiego Towarzystwa Tradycji Narodowych w budynku, gdzie mieści się m.in. biuro posła Krzysztofa Szumowskiego) oraz Zamościu (niespełna 200 zł miesięcznie od Urzędu Miasta Zamość).

W rejestrze prowadzonym przez formację Jarosława Kaczyńskiego można też znaleźć umowę na jednorazowy wynajem Sali w Lubelskim Centrum Konferencyjnym w dniu 31 stycznia za 1 tys. 845 zł.

W wykazie prowadzonym przez Polskie Stronnictwo Ludowe znaleźliśmy m.in. trzy umowy na łączną kwotę 75 tys. zł zawarte z lubelską firmą Badania.Pro. Dotyczyły one wykonania dwóch ekspertyz oraz przeprowadzenia szkolenia z zakresu budowania strategii politycznych. P

artyjna centrala opłaca także usługę sprzątania biur lokalnych struktur przy ul. Karłowicza w Lublinie. W pierwszym półroczu tego roku będzie to kosztowało 3,3 tys. zł.

Ponadto w swoim rejestrze ludowcy wykazali podpisane przez dyrektora wojewódzkiego biura PSL w Lublinie umowy na ubezpieczenie samochodu (1 tys. 685 zł) i wynajem sali w Centrum Kultury i Promocji w Kraśniku (123 zł).

Intratne stanowiska, pokaźne wpłaty

Jeśli chodzi o rejestr wpłat, tu wyraźnie uwagę zwraca na siebie Prawo i Sprawiedliwość. Wśród darczyńców nie brakuje osób zatrudnionych na intratnych stanowiskach w państwowych spółkach. Nie brakuje lubelskich wątków.

W październiku ubiegłego roku po 45 tys. zł na konto PiS wpłacili zatrudnieni w zarządzie PZU S.A. była posłanka z Puław Małgorzata Sadurska i pochodzący z Chełma były szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego Ernest Bejda. Na początku stycznia 40 tys. zł na rzecz partii przekazał Tomasz Hryniewicz, ówczesny prezes Grupy Azoty Puławy (ze stanowiska został odwołany 16 stycznia).

W tym samym czasie po 25 tys. zł na cele partyjne przekazali wiceprezes puławskich Azotów Jacek Janiszek i Dariusz Dumkiewicz, zastępca prezesa spółki Lubelski Węgiel Bogdanka. Jeszcze w grudniu ubiegłego roku 27 tys. zł wpłacił Kasjan Wyligała, dotychczasowy wiceprezes jedynej kopalni w naszym regionie, który miesiąc później został powołany na stanowisko prezesa.

Tak imponująco nie wyglądają rejestry wpłat prowadzone przez inne partie. Znaleźliśmy tam jeden lubelski akcent. W przypadku Polski 2050 wypatrzyliśmy wpłatę dokonaną 30 stycznia przez lubelskiego senatora Jacka Burego. Będący jednym z najbogatszych polskich parlamentarzystów polityk przelał na konto swojej formacji 5 tys. zł.