Ból pełni rolę alarmu. Pierwszym członem systemu alarmowego są zakończenia nerwowe w skórze, w narządach, miazdze zębowej, różnych tkankach. Zakończenia te reagują na najlżejsze bodźce zewnętrzne – temperaturę, środki chemiczne etc. Uszkodzona tkanka wydziela specjalne substancje, które pobudzają włókna nerwowe i następują kolejne procesy, które kończą się na poziomie centralnego układu nerwowego. Docierają do kory mózgowej – czyli do świadomości człowieka.
Jednak ten system nie do końca został rozpracowany. Na przykład ból spowodowany półpaścem trwa nieraz bardzo długo, nawet kiedy choroba już została wyleczona.
Jakie przyczyny ma ból migrenowy albo tzw. ból pleców – nie wiadomo. Ostatnio wysuwa się teorię, że takie bóle są sygnałem nie rozwiązanych konfliktów, problemów życiowych i stresów.
Są też choroby banalne, takie jak „popsuty” ząb, przy których ból wielokrotnie przewyższa zagrożenie. Są choroby bardzo poważne, takie jak rak płuc czy gruźlica, kiedy nie odczuwa się bólu.